Σε μια συζήτηση με παιδιά του λυκείου δεν χρειαζόταν παραπάνω από λίγα λεπτά για να αντιληφθεί ο συνομιλητής τους πως η επέτειος της Μεταπολίτευσης, τα 50 χρόνια δηλαδή από την αποκατάσταση της Δημοκρατίας, παραμένει κάτι τόσο ασαφές στο μυαλό τους όσο και ένα οποιοδήποτε συμβατικό επετειακό γεγονός του απώτατου παρελθόντος. Οι γονείς τους, των περισσοτέρων τουλάχιστον, δεν είχαν καν γεννηθεί το 1974, ή έστω ήταν νήπια ή παιδιά του δημοτικού. Δεν υπήρχε δηλαδή η ζώσα ανάμνηση μέσα στο σπίτι ώστε να γεννηθεί έστω μια μυθική διάσταση, όπως συνέβη στις μεταπολεμικές γενιές που μεγάλωσαν με γονείς που είχαν παιδικά βιώματα στην Κατοχή.
Εξ ορισμού λοιπόν η Μεταπολίτευση κυλάει σταδιακά στον τόπο των επετείων που μένουν ως σελίδες της Ιστορίας χωρίς ιδιαίτερο ψυχικό σύνδεσμο για τις νεότερες γενιές. Η δημοσιότητα όμως που παίρνει η 50ή επέτειος έχει ήδη γεννήσει μια πολύ ενδιαφέρουσα παρακαταθήκη, η οποία μπορεί να αποδειχθεί περισσότερο χρήσιμη για τους μελλοντικούς ερευνητές παρά για τους σύγχρονους. Σε κάθε περίπτωση, οι ποικίλες προσεγγίσεις στη Μεταπολίτευση, ακόμη και στη χρονική περίοδο στην οποία αναφέρεται ο όρος, δείχνουν ότι υπάρχει ενεργός δημόσιος διάλογος. Η τουρκική απόβαση στην Κύπρο ίσως είναι η αρχή της Μεταπολίτευσης και η εκλογική νίκη του ΠΑΣΟΚ το 1981, το τέλος της πρώτης –πυκνής– φάσης της.
Αν δει κανείς το ελληνικό «1974» από απόσταση και υπό διεθνή οπτική, θα μπορέσει ενδεχομένως να το δει και ως ένα κεφάλαιο του Ψυχρού Πολέμου στην Ευρώπη, που σε συνδυασμό με τον εκδημοκρατισμό των ιβηρικών χωρών επιτάχυνε τη διαδικασία ευρωπαϊκής ενοποίησης στην ευθεία προς τη δεκαετία του ’80. Θα μπορούσε να σκεφτεί κανείς και ένα ευρύτερο κάδρο της Μεταπολίτευσης σε διεθνές περιβάλλον και να συνδέσει σε αυτό μεταβολές των δεκαετιών του ’70 και του ’80 που έμελλε να επιδράσουν στον νέο κόσμο που προέκυψε μετά το 1989. Ακόμη και η Αλληλεγγύη του Λεχ Βαλέσα στην Πολωνία του 1981 συγκαταλέγεται σε μια ευρύτατη οπτική κοινωνικών και πολιτικών μετατοπίσεων στην Ευρώπη μετά το 1975, από τη Λισσαβώνα έως τη Βαρσοβία και από την Αθήνα έως το Λονδίνο (αν συνυπολογίσουμε και την πρώτη νίκη της Μάργκαρετ Θάτσερ το 1979).
Αυτή λοιπόν η Μεταπολίτευση εκείνης της μακρινής Ευρώπης γέννησε όλο αυτό το κλίμα των νέων ισορροπιών που διεύρυναν την ιδέα της ενοποίησης και των ισχυρών δικτυώσεων στην τελική φάση του Ψυχρού Πολέμου. Τα σημερινά παιδιά και έφηβοι, που όλα αυτά τους φαίνονται μακρινά και ξένα, δικαίως θεωρούν πως μιλάμε για το μακρινό χθες. Αλλά οι χρονικές αποστάσεις είναι πάντα μια έννοια σχετική.
