Μια χούφτα άνθρωποι έχουν συγκεντρωθεί σε κάποια περιοχή των Σερρών. Με καπέλα και εικόνες. Μπροστά τραβάει ο ιερέας της περιοχής. Φτάνουν σ’ ένα ποτάμι –που κοντεύει να στερέψει κι αυτό– υψώνουν τα χέρια στον θεό, ζητούν να βρέξει. Θα μου πεις κάτι γραφικοί είναι, μη δίνεις σημασία. Παλιά το ίδιο θα έλεγα κι εγώ, όμως, τώρα το βλέπω αλλιώς. Και τούτη η προνεωτερική συμπεριφορά και άλλες είναι σημάδια της ανικανότητας των πολιτικών ν’ αρθρώσουν λόγο που να πείθει και να εμπνέει τους πολίτες. Η πολιτική δεν είναι το πεδίο όπου στρέφονται για να βρουν λύση. Η λύση είναι το μέσο (ακόμη!), η γνωριμία, οι ατομικές/οικογενειακές δυνάμεις, η μετανάστευση, η ιδιώτευση και, ναι, ενδεχομένως, ο θεός.
Με αφορμή την τοποθέτηση Βανς στο πλάι του Τραμπ διεξήχθησαν κάποιες ενδιαφέρουσες συζητήσεις. Πολλοί άνθρωποι αναρωτήθηκαν πώς γίνεται να «περνάει» για εκφραστής των φτωχών και των ριγμένων ένας άνθρωπος που στηρίζεται από τεράστια οικονομικά συμφέροντα και που ο ίδιος έχει πλούτο λόγω των γνωριμιών του με ισχυρούς στον χώρο της τεχνολογίας – που πλέον οριακά παρασιτεί στις κοινωνίες μας προσπορίζοντας τεράστια οικονομικά οφέλη σε λίγους.
Αυτή η ερώτηση επανέρχεται διαρκώς σε διάφορες εκδοχές. Με την άνοδο της ακροδεξιάς στην Ευρώπη πολύς κόσμος αναρωτήθηκε κάτι παρόμοιο, ειδικά λόγω της εμφάνισης μίας νέας μορφής ακροδεξιάς (π.χ. στη Γερμανία) όπου εμφανώς ευκατάστατοι νέοι ριζοσπαστικοποιούνται. Κι ενώ δύσκολα βλέπω κάποια αιτιώδη συνάφεια μεταξύ των αναπαραγωγικών δικαιωμάτων των γυναικών και της δύσκολης καθημερινότητας των πολιτών, είναι σαφές πως κάποιοι αποδέχονται ένα κοινωνικό πισωγύρισμα της τάξεως της απαγόρευσης των αμβλώσεων, γιατί θεωρούν πως εντάσσεται σε μία δέσμη πολιτικών (π.χ. πατερναλισμού στα της οικογένειας, προστατευτισμού στα των συνόρων και ελευθεριακής κουλτούρας στα των επιχειρήσεων) που θα βελτιώσει τη ζωή τους.
Γιατί, ενώ αποδεδειγμένα οι ανισότητες έχουν βαθύνει (βλ. Το Κεφάλαιο στον 21ο Αιώνα, Τομά Πικετί) κι ενώ οι πολίτες βγήκαν από την κρίση, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, απογοητευμένοι από οικονομικές αντιλήψεις του παρελθόντος (βλ. Πολιτική Οικονομία Μιας Κατάρρευσης, Ανταμ Ντουζ), δεν στράφηκαν σε δυνάμεις που, με βάση τα προγράμματά τους, νοιάζονται για τους εργαζομένους, τους μισθωτούς, τους ανθρώπους με δύσκολες αφετηρίες; Θα περίμενε κανείς, για να το θέσω πολύ άκομψα, να έχει αυξηθεί η ζήτηση για σοσιαλιστές πολιτικούς και για πολιτικές εξομάλυνσης της αφετηριακής ανισότητας. Θα περίμενε κανείς να έχουν μεγαλύτερη πέραση οι ιδέες της οικολογίας και της συντήρησης του περιβάλλοντος, της απο-ανάπτυξης και της βιωσιμότητας. Κι όμως, πολλοί άνθρωποι προφανώς πιστεύουν –και το δηλώνουν έμπρακτα με τις ενέργειές τους– πως στο πλάι των ριγμένων θα σταθούν οι δισεκατομμυριούχοι τύπου Τραμπ και Μασκ (ή, τέλος πάντων, λειτουργεί εδώ κάποια αλλόκοτη ταύτιση), ενώ στο πλάι όσων υποφέρουν οικονομικά και σωματικά από τις συνέπειες της κλιματικής καταστροφής θα προστρέξει και πάλι η Εκκλησία, όπως, ομολογουμένως προστρέχει στη χώρα μας και στο πλάι των πολύ φτωχών, των αρρώστων και των κοινωνικά αποκλεισμένων.
Δεν αρκεί να πει κανείς ότι οι άνθρωποι είναι ανορθολογικοί ή κολλημένοι στα σόσιαλ ή θύματα προπαγάνδας που στηρίζεται σε μεγάλα οικονομικά συμφέροντα. Παραείναι εύκολα όλ’ αυτά. Κυρίως, όμως, παραβλέπουν τις ευθύνες των πολιτικών δυνάμεων της λεγόμενης προόδου. Τα πολιτικά κόμματα που θα έπρεπε να εκφράζουν τους φτωχούς και τους αφετηριακά ριγμένους, τους σκληρά εργαζόμενους και τους αποκλεισμένους, μάλλον αδυνατούν να τους πείσουν. Μερικές φορές αποτυγχάνουν οικτρά να κινητοποιήσουν… Αδυνατούν να καταστήσουν τις θεωρίες συνωμοσίας και την τοξικότητα των σόσιαλ μη ελκυστικές αφηγήσεις. Αδυνατούν ν’ αντιπαρατεθούν πειστικά με τη γλιτσερή σαγήνη του λαϊκότροπου στυλ μέρους της «σκληρής» Δεξιάς που τα «λέει έξω απ’ τα δόντια και χωρίς πολλά πολλά».
Ισως είναι καιρός για λίγη σοβαρή αυτοκριτική, χωρίς ηττοπάθεια, από τους σοσιαλιστές, πρασίνους, φιλελεύθερους κ.λπ. στις διάφορες χώρες. Αλλά και στα δικά μας, ίσως είναι καιρός τα πολιτικά κόμματα της αντιπολίτευσης να αναλάβουν τον θεσμικό τους ρόλο, να εκφράσουν ξανά κάποια κοινωνικά αιτήματα, να δουν ξανά τι θέλει ο κόσμος που δεν είναι ούτε ινφλουένσερ του ελληνόφωνου fb ούτε κομματικό στέλεχος. Δεν μας ενδιαφέρει ν’ ακούμε διαρκώς ονόματα και βιογραφικά, ούτε σκάνδαλα, ούτε κακίες και τοξικότητες που εκτοξεύονται από τη μια πλευρά στην άλλη. Μήπως οι προοδευτικές δυνάμεις δεν πείθουν, γιατί έχουν χάσει επαφή με τον, λεγόμενο, απλό κόσμο; Και μήπως πρέπει να βρουν τρόπο να ξαναμιλήσουν σ’ αυτόν που τα βγάζει δύσκολα πέρα, όμως όχι αφ’ υψηλού, ούτε σαν ευεργέτες, ούτε σαν κάτοχοι της ιερής αλήθειας και καθοδηγητές; Και κυρίως χωρίς το ύφος του ανθρωπολόγου που μεταβαίνει στη χώρα των φτωχών.
