Η Μεταπολίτευση παραδόθηκε στις γενιές που δεν την έζησαν ασπρόμαυρη. Ασπρόμαυρο το πλάνο με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή να στέκεται στην πόρτα του αεροσκάφους της Γαλλικής Δημοκρατίας που έχει μόλις προσγειωθεί στο Ελληνικό. Ασπρόμαυροι οι πανηγυρισμοί στο κέντρο της Αθήνας, ασπρόμαυρο το δραματικό διάγγελμα την επαύριον της κυπριακής τραγωδίας.
Το πρώτο επεισόδιο της σειράς ντοκιμαντέρ παραγωγής του Ertflix «Η δική μας Μεταπολίτευση», που επιμελούνται οι καθηγητές Στάθης Καλύβας και Παναγής Παναγιωτόπουλος και προβλήθηκε το βράδυ της Τρίτης, επιχειρεί, ανάμεσα σε άλλα, να «αποκαταστήσει» και τη σχέση μας με τον χρόνο και την εποχή που διαδραματίζονται τα ιστορικά γεγονότα. Αξιοποιώντας το πλούσιο αρχείο της ΕΡΤ, αλλά και ξένων πρακτορείων παρουσιάζονται εικόνες επικαίρων που γυρίστηκαν μεν σε έγχρωμο φιλμ αλλά μεταδόθηκαν στις ασπρόμαυρες συσκευές της εποχής. Τώρα έχουμε την ευκαιρία να κοιτάξουμε ξανά εκείνες τις πυκνές ημέρες και νύχτες του 1974 όπως πραγματικά ήταν, εμβαπτισμένες στα αληθινά τους χρώματα, κι αυτή είναι μια πραγματικά νέα εμπειρία που μπορεί να γεννήσει νέα βλέμματα πάνω στην ίδια εποχή. Ηδη στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης γράφονται εύστοχα σχόλια που προκύπτουν ακριβώς από την πρόσβαση στο έγχρωμο υλικό. Είναι ενδιαφέρον γιατί στην πλειoνότητά τους πρόκειται για παρατηρήσεις που φαινομενικά δεν έχουν σχέση με το αν η εικόνα είναι ασπρόμαυρη ή όχι. Αλλά όπως έχει αποδειχθεί και στο παρελθόν (όταν, για παράδειγμα, είδαμε πρόσφατα σε παραγωγή του Netflix έγχρωμες κινηματογραφικές αποτυπώσεις του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου), η επαφή με το γνήσιο υλικό αναβαθμίζει συνολικά την εμπειρία.
Επιστρέφοντας στο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ, μου έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση 3-4 πράγματα. Πρώτον, πόσο πολύς κόσμος κυκλοφορούσε στους δρόμους του κέντρου της Αθήνας του 1974. Τα πεζοδρόμια μοιάζουν πραγματικά πακτωμένα, ένα κέντρο πόλης ολοζώντανο και μεθυσμένο από κίνηση, καταστήματα, ζαχαροπλαστεία, περίπτερα κ.λπ. Συναρπαστικές είναι και οι λήψεις με τις ουρές των ψηφοφόρων του δημοψηφίσματος για το Πολιτειακό. Η μαζικότητα της συμμετοχής σχεδόν σοκάρει τον ανυποψίαστο τηλεθεατή του 2024, όπως και το πόσο καλοντυμένοι δείχνουν οι άνδρες και οι γυναίκες αυτών των μοναδικών εικόνων. Στους τίτλους της σειράς βλέπουμε λουομένους από το περίφημο πάρτι του Λουκιανού Κηλαηδόνη στη Βουλιαγμένη – σαν σήμερα, τον Ιούλιο του 1983. Δεν βλέπεις πουθενά παχύσαρκο ή άνθρωπο με παραπανίσια κιλά. Τα σώματα είναι γενικώς λεπτά, όχι απαραιτήτως γυμνασμένα, στις περισσότερες λήψεις δρόμου, που είναι όλες τους απολαυστικές. Και τεκμηριώνουν μια εικόνα κοινωνικής συνοχής και συναντίληψης της πραγματικότητας παρά τις διαφορές και τα επιμέρους ελλείμματα.
Οι ασπρόμαυρες λήψεις δημιουργούν έναν τοίχο ανάμεσα στο χθες και στο σήμερα. Αλλοιώνουν τη ματιά μας και ευνοούν την αποστασιοποίηση αλλά και την εξιδανίκευση. Το έγχρωμο φιλμ καταργεί τον χρόνο και βάζει τα πράγματα στις πραγματικές τους διαστάσεις.
