Θυμάστε τότε που κάποιος προσπάθησε να σκοτώσει τον Τραμπ; Ενα κοσμοϊστορικό γεγονός πολιτικής βίας, που θα άλλαζε τα πάντα, θα ανέτρεπε το πολιτικό σκηνικό και, πρακτικά, θα τελείωνε το θέμα των εκλογών στις ΗΠΑ. Εχει περάσει καιρός από τότε. Συνέβη πριν από δεκατέσσερις ημέρες.
Κάποτε εκείνο θα ήταν το γεγονός της χρονιάς. Ολοι θα μιλούσαν γι’ αυτό για μήνες. Αλλά τις τελευταίες δύο εβδομάδες έχουν συμβεί άλλα διακόσια σημαντικά πράγματα και άλλο ένα γεγονός της χρονιάς, μόνο σε εκείνη τη χώρα. Κανένας δεν συζητάει πια για την απόπειρα δολοφονίας. Δεν είχε καν οποιαδήποτε επίπτωση στις δημοσκοπήσεις. Μηδέν. Και βέβαια το θύμα της απόπειρας, ο Τραμπ, δεν άλλαξε τίποτε στη συμπεριφορά του ή στην καμπάνια του. Συνέβη ένα κοσμοϊστορικό γεγονός, παραλίγο να σκοτωθεί ο άνθρωπος, και έμειναν όλα τα ίδια.
Αλλά το σημαντικότερο από όλα είναι, νομίζω, ο άλλος λόγος για τον οποίο ο δημόσιος λόγος ασχολήθηκε μόνο για λίγες ημέρες με την απόπειρα δολοφονίας ενός υποψήφιου προέδρου των ΗΠΑ.
Ο νεαρός δολοφόνος ήταν μια τραγική φιγούρα, ένα προβληματικό άτομο που, όπως έδειξαν οι μέχρι τώρα έρευνες, πριν από την πράξη του είχε γκουγκλάρει πληροφορίες για τη δολοφονία του Κένεντι και, κυρίως, είχε γκουκλάρει το πρόγραμμα των δημόσιων εμφανίσεων του Τραμπ αλλά ΚΑΙ του Μπάιντεν, καθώς και άλλων πολιτικών προσώπων. Οπως φαίνεται, επιτέθηκε στον πολιτικό που θα βρισκόταν πιο κοντά στο σπίτι του.
Τι μας λέει αυτό; Πολλά πράγματα, για την κουλτούρα της βίας στις ΗΠΑ, για το σοβαρό πρόβλημα της ψυχικής υγείας, για την εγκληματικά εύκολη πρόσβαση σε πυροβόλα όπλα σε αυτή τη χώρα. Αλλά και κάτι άλλο: σχετικά γρήγορα έγινε σαφές ότι δεν υπήρχε «πολιτικό» κίνητρο για τη δολοφονία. Δεν του όπλισε το χέρι ούτε ο Μπάιντεν ούτε ο Τραμπ. Δεν υπήρχε κάποιο μήνυμα από την πράξη του. Απλά ήταν ένας βαθιά διαταραγμένος άνθρωπος που ήθελε να σκοτώσει έναν διάσημο. Αρα; Δεν έχουμε λόγο να τσακωθούμε στα σόσιαλ μίντια. Γι’ αυτό το προσπέρασαν τόσο γρήγορα.
Το φαινόμενο είναι το εξής: Πλέον ο δημόσιος διάλογος πυροδοτείται σχεδόν αποκλειστικά από θέματα που διχάζουν. Ο,τι νέο προκύπτει παραμένει στη δημοσιότητα (έστω και για λίγο) μόνο αν μπορεί να προκαλέσει αντικρουόμενες απόψεις ιδεολογικά φορτισμένες, έντονη αντιπαράθεση, τσακωμούς, «engagement». Η γιορτή για τον μισό αιώνα από την αποκατάσταση της δημοκρατίας μας δεν συγκινεί κανέναν – τα μίζερα, προσβλητικά σχόλια μιας βουλευτού για τα ρούχα μιας καλεσμένης, όμως, πυροδοτούν το ενδιαφέρον μας ακαριαία. Αν ένα θέμα ενώνει, το ξεπερνάμε πολύ γρήγορα. Αν ένα θέμα διχάζει, το παίζουν παντού, το ανεβάζουν ξανά και ξανά και το αναπαράγουν οι πάντες, με προεξάρχοντες τα στρατευμένα ιντερνετικά τρολ, ρωσικά ή μη.
Τα τελευταία 20 χρόνια, ο τρόπος με τον οποίο σκεφτόμαστε, διαμορφώνουμε άποψη και την εκφέρουμε έχει αλλάξει δραματικά. Το μυαλό μας έχει αναδιοργανωθεί, έχει αλλάξει δομές και ταχύτητες. Πάντα οι ειδήσεις ασχολούνταν κυρίως με θέματα που εξάπτουν τα συναισθήματα, αλλά τα τελευταία 20 χρόνια η κατανάλωση πληροφορίας έχει γίνει και αμφίδρομη. Κάθε μέρα οι αλγόριθμοι μας δείχνουν κυρίως πράγματα που μας προκαλούν μια συναισθηματική φόρτιση αρκετά έντονη για να σχολιάσουμε, να μοιραστούμε, να απαντήσουμε. Και πειθήνια, παβλοφικά, ακριβώς αυτό κάνουμε. Πλέον καθένας και καθεμιά από εμάς δεν καλείται μόνο να καταναλώσει πληροφορία, αλλά και να καταναλώσει και την αντίδραση στην πληροφορία, και να υιοθετήσει τη μία ή την άλλη θέση. Εχουμε συνηθίσει να γεννάμε αυτόματα, ακαριαία απόψεις για οτιδήποτε διαβάζουμε ή ακούμε, και αναπτύσσουμε και τη δεξιότητα να τις εκφράζουμε και δημόσια με σύντομα τσιτάτα όλο κομπασμό και ειρωνεία. Η γλώσσα των ατελείωτων μονολόγων του Ιντερνετ έχει γίνει η γλώσσα του δημόσιου διαλόγου της εποχής μας παντού, online και offline, στα κοινωνικά δίκτυα και στις κοινωνικές συναντήσεις, ακόμη και μέσα στη Βουλή. Ακόμη και φίλοι σε παρέες μιλούν μεταξύ τους λες και απαγγέλλουν ποστάρες από το Facebook. Αλλά αυτό είναι ένα άλλο θέμα.
Το προκείμενο είναι ότι δεν μπορούμε πια να κουβεντιάζουμε αν το θέμα δεν μας προκαλεί οργή, αν δεν μας σπρώχνει στον τσακωμό. Αποζητούμε αυτά τα θέματα, τα ρούχα των προσκεκλημένων στο Προεδρικό Μέγαρο, τη δισχιλιοστή χυδαιότητα του Πολάκη, τη μεταγραφή του Βεζένκοφ, οτιδήποτε μπορεί να προκαλέσει αντιδράσεις και κλωτσοπατινάδα. Πώς έγινε αυτό; Ποιος μας ανέβασε στα κάγκελα και γιατί δεν κατεβαίνουμε από εκεί; Οι αλγόριθμοι των γιγάντιων εταιρειών πληροφορικής φέρουν το μεγαλύτερο μερίδιο της ευθύνης, βεβαίως, που μας εκπαιδεύουν στον θυμό και στη μάχη της ατάκας καθημερινά, λες και είμαστε πουλερικά που μας εκτρέφουν για κοκορομαχίες. Φταίει και όλο το μιντιακό κατεστημένο που σιγοντάρει τροφοδοτώντας και ενισχύοντας την πόλωση, φταίει και το πολιτικό κατεστημένο, ένα μέρος του οποίου ευδοκιμεί σε αυτό το τοξικό περιβάλλον. Και φταίμε και εμείς. Που εθισμένοι στο doomscrolling, ανεχόμαστε και ανατροφοδοτούμε την κοκορομαχία.
