Το περιοδικό Τime είχε δημοσιεύσει το 1979 ένα επικριτικό άρθρο για την Αθήνα με τίτλο «Μια πόλη πεθαίνει». Ηταν κατά μία έννοια μια σύνοψη της οικτρής κατάστασης στην οποία είχε οδηγηθεί το κέντρο της πρωτεύουσας με την άναρχη δόμηση, την ανομία και την έλλειψη ελεύθερων χώρων. Εμφαση δινόταν στην παρακμή της Πλάκας με τα νυχτερινά κέντρα, τις κραυγαλέες επιγραφές, την ηχορρύπανση. Ηταν τότε όμως που είχε αρχίσει να διαφαίνεται μια αλλαγή πορείας στην ελληνική αντίληψη για το μέλλον της Αθήνας. Κάτι είχε αρχίσει να αλλάζει τότε με πρωτοβουλία του Στέφανου Μάνου, αρχικά υφυπουργού Δημοσίων Εργων και κατόπιν υπουργού Χωροταξίας και Περιβάλλοντος στη δεύτερη κυβερνητική θητεία της κυβέρνησης Κωνσταντίνου Καραμανλή (1977-80).
Η συζήτηση που αναπτύσσεται φέτος για τη Μεταπολίτευση φέρνει στον νου και την αλλαγή μιας νοοτροπίας για την Αθήνα και την αστική ανάπτυξη που είχε αρχίσει να διαφαίνεται μετά την πτώση της δικτατορίας. Στη διάρκεια της χούντας, όλη η σκέψη των αρχιτεκτόνων και πολεοδόμων της μεταπολεμικής εποχής είχε αγνοηθεί και είχε επιλεγεί η αύξηση του συντελεστή δόμησης και η ενίσχυση της ανοικοδόμησης χωρίς καμία πρόβλεψη για το μέλλον. Η Αθήνα το 1975 ήταν σε κακά χάλια. Καμία πρόνοια για την αρχιτεκτονική φυσιογνωμία της πόλης, πλην εξαιρέσεων, καμία πρόβλεψη για την ανακούφιση της ασφυκτικής κίνησης των τροχοφόρων στο κέντρο και τον περιορισμό της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Η Αθήνα είχε γίνει διαβόητη για την κακή ποιότητα του αέρα της και η διεθνής εικόνα της δεν είχε πλέον καμία σχέση με τη φωτεινή δεκαετία του ’60.
Με τα κριτήρια της εποχής, τα μέτρα που άρχισαν να λαμβάνονται μετά το 1978-79 για τη σωτηρία της Πλάκας, τη διάσωση κάποιων νεοκλασικών κτιρίων (όπως το παλιό «Εξέλσιορ» στα Χαυτεία), τη δημιουργία του πρώτου πεζοδρόμου στη Βουκουρεστίου (που είχε συμβολική σημασία) και την προστασία παραδοσιακών οικισμών στην επικράτεια, ήταν ένα βήμα προόδου. Ας μην ξεχνάμε όμως ότι τα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης (1975-1978) συνεχίζονταν αθρόες οι κατεδαφίσεις νεοκλασικών κτιρίων, όχι μόνο στις γειτονιές αλλά και σε κεντρικά σημεία μεγάλης προβολής. Οι διαμαρτυρίες στον Τύπο είχαν ενταθεί. Είχε αρχίσει να καλλιεργείται μια άλλη νοοτροπία.
Ενδεικτικά όμως ας σημειώσουμε πως το 1977-78 πρόλαβαν και κατεδαφίστηκαν (πριν ψηφιστεί νέα νομοθεσία) τα νεοκλασικά μέγαρα της Βασιλίσσης Σοφίας στους αριθμούς 45 και 49, το νεοκλασικό μέγαρο του ΟΣΕ στην Πανεπιστημίου 31 (απέναντι από την Ακαδημία Αθηνών), η παλιά Λεόντειος στην οδό Σίνα (δίπλα στο Οφθαλμιατρείο), το Μέγαρο Σαμαρά στην 3ης Σεπτεμβρίου 56 και πολλά ακόμη, ενώ κινδύνευσαν σοβαρά με κατεδάφιση το Μέγαρο Σταθάτου (Βασιλίσσης Σοφίας), το Μέγαρο Δεληγιώργη (Ακαδημίας και Κανάρη), το Μέγαρο Μαυρομιχάλη (Αμαλίας και Ξενοφώντος) και άλλα. Στις συνοικίες συνεχιζόταν η εξάλειψη της παλαιάς αρχιτεκτονικής (όπως και σήμερα).
Αυτό που άρχισε ο Στέφανος Μάνος σε ό,τι αφορά την καλλιέργεια μιας άλλης αντίληψης για την πόλη συνεχίστηκε από τον Αντώνη Τρίτση, σύμφωνα με τη δική του προσωπικότητα. Η Μελίνα Μερκούρη καινοτόμησε καθώς καθιέρωσε την κήρυξη ως διατηρητέων κτιρίων στις αθηναϊκές γειτονιές λίγο πριν κατεδαφιστούν στο σύνολό τους. Δεκάδες κτίρια από τα τέλη του 19ου αιώνα έως τη δεκαετία του 1920, από αυτά που έως τότε κατεδαφίζονταν σωρηδόν, απέκτησαν τον τίτλο του διατηρητέου.
Για να κατανοήσει κανείς τη διαδρομή των αντιλήψεων σύμφωνα με ένα μεγάλο κάδρο της ιστορίας των νοοτροπιών, θα άξιζε να εξετάσει την περίοδο 1955-1967 ώστε να μπορέσει να εξηγήσει τι συνέβη μετά την πτώση της δικτατορίας στην πόλη των Αθηνών. Ηταν και προετοιμασία ενός κλίματος που αναπτύχθηκε εντέλει στη Μεταπολίτευση.
Η αύξηση του τουριστικού ρεύματος μετά το 1960 συνετέλεσε επίσης στην καλλιέργεια σταδιακά μιας πιο προσεκτικής σχέσης με την αρχιτεκτονική κληρονομιά. Τα «Ξενία», το περιοδικό «Ζυγός», η έκδοση της Εμπορικής Τράπεζας το 1967 για τη «Νεοκλασική Αρχιτεκτονική», είχαν ορίσει ένα κλίμα. Επρεπε να έρθει η Μεταπολίτευση για να το περάσει ως κοινή αντίληψη. Η βούληση βεβαίως για την ανάδειξη της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς αποδείχθηκε κατώτερη των προσδοκιών.
