Τι είναι το καλοκαίρι αν όχι μία φαντασίωση –που άλλοτε πραγματοποιείται και άλλοτε όχι– για μία φυσική ζωή; Καθόμαστε κατάχαμα, ακούμε τον ήχο των κυμάτων. Σκαρφαλώνουμε σε βράχους. Ανεβαίνουμε στα βουνά. Ολα για λίγη επαφή με κάτι που μας υπερβαίνει. Ψάχνουμε στη φύση την ταπείνωση και τη βραδύτητα. Τις φυλλώδεις σκιές που θα μας ξεκουράσουν από τους πάντες και τα πάντα.
Παρακολουθώντας για άλλη μία χρονιά την Εύβοια να γίνεται στάχτη, προσπαθώ να ελέγξω τον κυνισμό μου. Προσπαθώ να συνεχίσω να πιστεύω στην πολιτική και στην ικανότητά της να δίνει λύσεις. Είναι δύσκολη πίστα, γιατί οι βασικές προτεραιότητες φαίνεται να είναι άλλες κι όχι η συντήρηση του περιβάλλοντος. Ενας βραδυκίνητος μηχανισμός που απλώς προσπαθεί να περιορίσει τις φωτιές και τις απώλειες, αυτό φαίνεται να είναι όλο κι όλο το μέτρο των δυνατοτήτων ενός Δημοσίου που ούτε μικρότερο, αποτελεσματικότερο και ευλύγιστο γίνεται, ούτε παύει να αποτελεί την επαγγελματική διέξοδο για νεολαίες με τα «σωστά» πολιτικά «πιστεύω».
Το ξέρουμε πια: η καταστροφή είναι η μόνη σταθερά του ελληνικού καλοκαιριού. Το σενάριο προβλέψιμο μέχρι αηδίας. Λιγότερα δροσερά δέντρα. Πυροσβέστες που θα χειροκροτηθούν και μετά θα ξεχαστούν. Φουλ μελοδραματικές φωτό με γιαγιάδες που χάνουν τα σπίτια τους. Ζώα σε γκρι κέλυφος αποτυχημένης διαφυγής. Ολη αυτή η φρικτή ταινία, με τη σκληροπυρηνική αισθητική της, παίζει και ξαναπαίζει κάθε καλοκαίρι, ενώ οι πολίτες πασχίζουν να ζήσουν τη ζωή τους καταφεύγοντας σε βουνά και θάλασσες για λίγες τζούρες καθαρού αέρα. Μπλοκάρουν τις ειδήσεις, φιλτράρουν την έκθεσή τους στις εικόνες καταστροφής, γιατί πρέπει να ζήσουν και να ηρεμήσουν, αυτό δεν σημαίνει, όμως, πως δεν βλέπουν την παταγώδη αποτυχία υπεράσπισης των δασών μας.
Κι άσε τα δάση. Πάμε στην πόλη. Πέρασα αρκετές μέρες του Ιουλίου στην Αθήνα, όχι από μαζοχισμό, αλλά από καθαρή αγάπη. Παρατηρώ πως η ζωή στην πόλη το καλοκαίρι γίνεται ολοένα και πιο αφύσικη. Η εξάρτηση από τον κλιματισμό προωθείται ολοένα και νωρίτερα μες στη μέρα. Ακόμη κι ο πρωινός αερισμός των δωματίων ενός μικρού σπιτιού δεν αρκεί για να δροσίσει. Ο αέρας είναι ήδη θερμός, εκτός κι αν σηκωθείς πραγματικά τη νύχτα, αξημέρωτα.
Προσωπικά δεν έχω κανένα πρόβλημα μ’ αυτό. Λατρεύω το πρωινό και κάθε καλοκαίρι φρόντιζα να μετατοπίζω προς το πρωί όσα πρέπει να γίνουν. Να κάνω δουλειές όσο διαρκεί η πρωινή δροσιά, έλεγα, όπως όλοι. Είχαμε κάποιους ρυθμούς, θα δουλεύαμε, για παράδειγμα, ή θα αθλούμασταν έξω πριν πιάσει η πολλή ζέστη. Τώρα δεν υπάρχει περιθώριο για οικειοθελείς δραστηριότητες έξω, ακόμη και νωρίς το πρωί. Αν δεν είναι κανείς αναγκασμένος από τη φύση της δουλειάς του να βγει, το πιθανότερο είναι πως θα ρυθμίσει όλη τη μέρα του κατά τρόπο που να περνάει όσο το δυνατόν περισσότερη ώρα σε κλιματιζόμενα δωμάτια. Αυτός ο κλιματιζόμενος εφιάλτης είναι ένα διαρκές ενεργειακό αυτογκόλ, αφού και τα έξοδα της εργασίας αυξάνει και την ενεργειακή μας εξάρτηση και το μέλλον μας υπονομεύει.
Τίποτα, όμως, δεν έχει χαθεί. Δεν υπάρχει περιθώριο παραίτησης. Οι επιστήμονες αφήνουν χώρο για μία επάνοδο, η φύση μπορεί να θεραπευθεί, αν την αφήσουμε επιτέλους να γλείψει τις πληγές της. Η φωτιά δεν είναι η μόνη αναπόφευκτη κορύφωση κάθε καλοκαιριού. Κι η ζωή στις πόλεις μπορεί να είναι απείρως πιο πράσινη. Δεν είναι η μοίρα της Αθήνας να είναι τσιμεντούπολη. Οι συγκρίσεις με άλλες πόλεις του ευρωπαϊκού Νότου είναι διδακτικές.
Δεν μπορούμε να παραιτηθούμε απ’ το τοπίο μας. Η ασφυξία, οι ημιμόνιμοι καύσωνες, τα ρεκόρ θερμοκρασιών δεν πρέπει να στερήσουν από την Ελλάδα όσα τη συνθέτουν. Σ’ εμάς, το φυσικό ή αστικό τοπίο μπλέκεται μ’ έναν τρόπο ζωής που είναι οργανωμένος γύρω από την εξωστρέφεια και τη διαρκή αλληλεπίδραση με τους ανθρώπους και τον περιβάλλοντα χώρο. Η ζωή στην Ελλάδα, στην ύπαιθρο ή την πόλη είναι μια ζωή που κοιτάζει προς τα έξω. Το τοπίο είναι για εμάς καθοριστικό. Δεν γίνεται να χάσουμε το τοπίο.
