Να μία ενδιαφέρουσα κατάλυση της διάκρισης δημόσιου και ιδιωτικού. 1951. Eπιστολή μαχήτριας του Δημοκρατικού Στρατού προς την Κομματική Οργάνωση Βουλγαρίας με τελικό αποδέκτη την Κεντρική Επιτροπή του Κόμματος. Η επιστολογράφος «είχε συνδεθεί ερωτικά με έναν σύντροφο –που είχε πολεμήσει και αυτός στις τάξεις του Δημοκρατικού Στρατού– είχε μείνει έγκυος και τώρα ζητούσε από το κόμμα να παρέμβει ώστε ο πατέρας του παιδιού να την παντρευτεί, ως όφειλε». Η Κεντρική Επιτροπή Ελέγχου ανέλαβε να διαλευκάνει την υπόθεση.
Συντάσσεται δισέλιδη έκθεση. «Ο σ. Σ. είναι ένας καλός σύντροφος με πολύ καλή δράση» στον στρατό, «ευθύνεται διότι δημιουργήθηκε αυτό το ζήτημα με τη σ. Σ. Δεν μπορούμε να τον υποχρεώσουμε να την παντρευτεί. Να του γίνει αυστηρή κριτική. Να γράψουμε στη σ. Σ ότι η ευθύνη βαραίνει την ίδια διότι δεν πήγε στην Κομματική Οργάνωση να το δηλώση προτού αρχίσει σεξουαλικές σχέσεις» (!). Καθυστέρησε. Στράφηκε στο κόμμα μετά την εγκυμοσύνη. Προσοχή: η ολιγωρία της απορρέει από τον πυρήνα αυτού που στον τωρινό κόσμο θεωρούμε ιδιωτική ζωή – μία ερωτική σχέση και μία εγκυμοσύνη.
Ας το πούμε με τα λόγια του Κωστή Καρπόζηλου (ιστορικού, πολύ καλού συγγραφέα και διατελέσαντος διευθυντή των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας) που σταχυολογεί και αναλύει κι αυτήν και άλλες ιστορίες κομμουνιστών στο βιβλίο του Ελληνικός Κομμουνισμός: «Ηταν το κόμμα εκείνο που αναλάμβανε τον ρυθμιστικό ρόλο των ανθρώπινων σχέσεων μέσα από την ταύτιση της σφαίρας του ιδιωτικού με την επικράτεια της κομματικής εξουσίας. Σε μια σοβιετική έκδοση του 1948 τα κομματικά μέλη διδάσκονταν ότι “σχέσεις μεταξύ των φύλων δεν είναι μόνο μια ιδιωτική υπόθεση”, ενώ η “ιδιωτική ζωή” συνοδευόταν στερεοτυπικά από την προσθήκη “αποκαλούμενη ιδιωτική ζωή». Και πού είναι η ευθύνη του ατόμου για την ίδια τη ζωή του μέσα σ’ αυτό το σχήμα που φαντάζει τουλάχιστον ασφυκτικό;» λέει ο Καρπόζηλος: «Υπάρχει μία κεντρική ιδέα που συνέχει τα πάντα: η ιερή ατομική ευθύνη του κομματικού μέλους να γνωστοποιεί τα πάντα στο κόμμα».
Μάλιστα ο Καρπόζηλος βρίσκει και παραθέτει προς γνώση και για την αναγνωστική μας απόλαυση το σημείωμα που τελικά έλαβε η κοπέλα που αποτάθηκε στο κόμμα για να αναγκάσει τον σύντροφο να της κάνει γάμο και οικογένεια (σελ 474): «Αγαπητή συντρόφισσα: Εξετάσαμε την υπόθεση των σχέσεών σου με τον σ. Σ. και καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι δεν μπορεί το Κόμμα να τον υποχρεώσει να σε παντρευτεί […]γιατί έγκαιρα και προτού αρχίσουν οι τέτοιες σχέσεις σας δεν ανέφερες στην Κομ. Οργάνωσή σου, αλλά το ανέφερες όταν ήσουν τριών μηνών έγγυα. Στο μέλλον να είσαι προσεχτική στις σχέσεις σου αυτές, γιατί τα ζητήματα αυτά είναι πολύ σοβαρά και πολύ λεπτά και θα πρέπει να τα προσέχουμε εξαιρετικά πολύ για να αποφεύγουμε τις πολύ άσχημες συνέπειες τους όπως συμβαίνει δυστυχώς τώρα με τη δικιά σου περίπτωση».
Αριστούργημα. Δεν είναι μόνο το β’ ενικό και τα επιτηδευμένα ελληνικά του λαού που πασχίζουν να δημιουργήσουν οικειότητα ανάμεσα στον γραφειοκρατικό μηχανισμό και την κοπέλα απ’ το μικρό χωριό του Εβρου που μετατράπηκε σε κομμουνίστρια μέσα στον πόλεμο και οργανώθηκε στο ΚΚΕ το 1943, είναι κι αυτή η γαργαλιστικά πατερναλιστική, χειριστική γλώσσα που ξεκινάει από την επίπληξη, για να καταλήξει σε μία αμφιλεγόμενη λεκτική χειρονομία, κάτι σαν χαστούκι ανακατεμένο με χάδι για το καλό σου. Η «ιερότητα» της κρεβατοκάμαρας και των ιδιωτικών σχέσεων θα έρθει πολύ αργότερα και στη χώρα μας, μόλις πρόσφατα το κράτος θα αποσυρθεί πλήρως από τις ερωτικές σχέσεις των ανθρώπων με την κατάργηση των διακρίσεων στον γάμο (νόμος που πέρασε χωρίς τις ψήφους του ΚΚΕ). Σε κάθε περίπτωση, από τότε μέχρι τώρα θα έλεγε κανείς πως το δίπολο δημόσιο και ιδιωτικό πέρασε πολλές διακυμάνσεις.
Ο θρίαμβος του ατομοκεντρισμού κάπου στη δεκαετία του ’90 συνδέθηκε με μια υπόσχεση ελευθερίας μέσω ενός σαφούς διαχωρισμού δημόσιου και ιδιωτικού. Η ατομική ευθύνη για την πορεία του ατόμου στη ζωή ήταν μία υπόσχεση επιδίωξης μίας ευτυχίας κομμένης και ραμμένης στα προσωπικά μέτρα του καθενός. Το όραμα αυτό άρχισε μάλλον να θαμπώνει τον 21ο αιώνα με τη συζήτηση για τη μοναξιά και τις ανισότητες. Την απόσυρση σ’ έναν ιδιωτικό βίο χωρίς πολλά νοήματα (λόγω και της υποχώρησης της θρησκευτικής πίστης) μπορούμε να τη δούμε σε συνδυασμό με τις δυσκολίες των ανθρώπων να ζήσουν σ’ έναν κόσμο όπου το κράτος δεν αποσύρεται απλώς από την κρεβατοκάμαρά τους, αλλά κι από την έγνοια για την υγεία ή την παιδεία τους. Παράλληλα, είναι ενδιαφέρον πως το απολύτως ιδιωτικό, τα οικογενειακά μυστικά, η ερωτική ζωή, οι νυχτερινές περιπλανήσεις σε κλαμπ και μπαρ, το παιδί που μόλις γεννήθηκε και είναι ακόμη στο μαιευτήριο, οι προσωπικές στιγμές των διακοπών, της κατανάλωσης φαγητού, γυρίζουν τα μέσα έξω από το 2010 και μετά και γίνονται δημόσιες αναρτήσεις. Απευθύνσεις όχι προς το κόμμα ή κράτος που θα κληθεί να κρίνει, αλλά προς ένα ανώνυμο πλήθος μοναχικών ατόμων που όλα μαζί συγκροτούν μια άτυπη επιτροπή.
Πίσω στη σοβιετική αρχιτεκτονική της προσωπικής ζωής, ο Καιρός της Τζέννυ Ερπενμπεκ, το φετινό βραβείο Μπούκερ, συνυφαίνει ζηλευτά δημόσιο και ιδιωτικό. Διαβάστε το αυτό το βιβλίο. Είναι μία ερωτική ιστορία (ιδιωτικό) εντοιχισμένη μέσα στο διαιρεμένο Βερολίνο (δημόσιο/πολιτικό). Γύρω από τα προσωπικά δράματα δύο ανθρώπων υπάρχει ένας ολόκληρος κόσμος που τρίζει και τελικά καταρρέει. Καφέ, μπαρ, τρόποι σκέψης και μετακίνησης, γραφειοκρατία και μέθοδοι να υπάρχεις μέσα σε μία δομή που σαπίζει, χαλάσματα μίας προσωπικής ζωής που βυθίζεται μέσα σε μία συλλογική ζωή που βυθίζεται. Λογοτεχνία για την εποχή μας.
