Το ότι το ελληνικό κράτος δικαίου αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα είναι γνωστό. Τα αντιμετώπιζε, άλλωστε, σε ολόκληρη τη διάρκεια του 20ού αιώνα, ακόμη και μετά τη Μεταπολίτευση. Ομως, η κατάσταση επιδεινώθηκε ραγδαία από το 2010 και έπειτα. Η οικονομική κρίση ήταν, άλλωστε, το σύμπτωμα μιας σοβαρότατης κρίσης θεσμών. Με σαθρούς θεσμούς, με απουσία άτυπων κανόνων συμπεριφοράς, που να σέβεται το πολιτικό σύστημα, με μεγάλο θεσμικό έλλειμμα και χωρίς φιλελεύθερη παράδοση, ήταν επόμενο να πληγούν πρώτα οι θεσμοί.
Αλλά καθώς η περίοδος των μνημονίων έκλεινε, ελπίζαμε ότι τα πράγματα θα βελτιωθούν. Eγινε ακριβώς το αντίθετο: η κρίση των θεσμών επιδεινώθηκε και μάλιστα σκόπιμα. Θυμίζω ότι ο κ. Τσίπρας είχε δηλώσει ευθαρσώς πως τη δεύτερη φορά ο ΣΥΡΙΖΑ θα φροντίσει να ελέγξει τους αρμούς της εξουσίας. Πάρα πολλοί, κι εγώ μαζί, φοβηθήκαμε ότι θα τα καταφέρει στη διάρκεια της πρώτης θητείας του, όμως παρά τις φιλότιμες προσπάθειές του απέτυχε παταγωδώς. Η κυβέρνηση της Ν.Δ. που τον διαδέχθηκε αποφάσισε να το πετύχει αυτή – κι από ό,τι φαίνεται τα πηγαίνει πολύ καλά. Οχι μόνο γιατί ελέγχει πολύ αποτελεσματικά αυτούς τους αρμούς, αλλά και γιατί όσες/οι δικαίως ανησυχούσαν επί ΣΥΡΙΖΑ, σήμερα σιωπούν.
Tο σκάνδαλο των υποκλοπών αποτελεί «παράδειγμα διδακτικού εγχειριδίου», για το τι δεν πάει καλά στην Ελλάδα. Για την παθογένεια των θεσμών, της Δικαιοσύνης, του πολιτικού και οικονομικού συστήματος, της «κοινωνίας πολιτών», των ΜΜΕ.
Ενα από τα μεγαλύτερα σκάνδαλα στην πρόσφατη Ιστορία μας, δηλαδή η συστηματική παρακολούθηση από κρατικούς, παρακρατικούς και ιδιωτικούς φορείς Ελλήνων αξιωματούχων (υπουργοί, πολιτικοί, δικαστές, στρατιωτικοί, αστυνομικοί) και πολιτών (ιδίως δημοσιογράφοι και επιχειρηματίες), δεν έχει εξιχνιαστεί. Οχι μόνο αυτό, αλλά η υπόθεση αρχειοθετήθηκε από την Εισαγγελία του Αρείου Πάγου, με ένα εντυπωσιακά αδύναμο πόρισμα που διακρίνεται και για τη δημιουργική λογιστική του. Ενώ, ταυτόχρονα, η εισαγγελέας μάς μαλώνει προληπτικά και μας αποτρέπει να την αμφισβητήσουμε («από το πιο πάνω πλούσιο αποδεικτικό υλικό συνάγεται αναντίλεκτα» […] «επισημαίνεται ότι σε καμία άλλη χώρα δεν διεξήχθη τόσο ενδελεχής –δικαστική– έρευνα» [sic]). Αλλά ας μην μπούμε σε λεπτομέρειες. Αντί για τα μεμονωμένα δέντρα ας δούμε ολόκληρο το σκοτεινό δάσος.
Από την αρχή της αποκάλυψης αυτής της υπόθεσης μέχρι και σήμερα είναι εμφανέστατες, προκλητικές, απαράδεκτες οι προσπάθειες της κυβέρνησης και του βαθέος κράτους να την υποβαθμίσουν και να εμποδίσουν την αποκάλυψη της αλήθειας. Το γεγονός ότι τα περισσότερα θύματα σιωπούν ή επιθυμούν να κλείσει η υπόθεση είναι ανατριχιαστικό.
Από την ευθεία και απαράδεκτη υπονόμευση της Αρχής Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών και του προέδρου της Χρήστου Ράμμου μέχρι την άρνηση της ΕΥΠ να συμμορφωθεί με την απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, είναι απολύτως προφανές αυτό που γίνεται. Οι αρμοί της εξουσίας κινούνται αποτελεσματικότατα εμποδίζοντας την εξιχνίαση της υπόθεσης.
Βέβαια, το θέμα δεν θα κλείσει εδώ. Οι παρακολουθούντες ανοίχτηκαν πολύ. Πρόκειται για το θράσος που σου δίνει η αίσθηση ατιμωρησίας. Αλλά από ένα σημείο και πέρα ήταν πολύ απρόσεκτοι και άφησαν ίχνη, που τα ανακαλύπτει σιγά σιγά η δημοσιογραφική έρευνα. Διότι η υπόθεση θα ξαναβγεί από το αρχείο. Αυτό είναι βέβαιο.
Μπορεί ο μέσος Ελληνας πολίτης να μην ενδιαφέρεται και τόσο για τις παρακολουθήσεις ατόμων, κατά τεκμήριο ισχυρών. Αλλά η υπόθεση αυτή, με τον χοντροκομμένο τρόπο που αντιμετωπίζεται, προσθέτει πολλά λιθαράκια στην εικόνα που διαμορφώνει ο μέσος πολίτης για τη Δικαιοσύνη και την κυβέρνηση.
Η Δικαιοσύνη φαίνεται να έχει απαξιωθεί στα μάτια των Ελλήνων πολιτών, όπως μας δείχνουν οι δημοσκοπήσεις, αλλά και η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Συνειδητοποιούν οι Ελληνες δικαστές τι σημαίνει αυτό; Πώς σκέφτονται να το διορθώσουν; Πάντως η πρόσφατη εμπειρία μάς έδειξε πως οι δημαγωγικού τύπου πρωτοβουλίες επιδεινώνουν την εικόνα τους, αντί να τη βελτιώσουν.
Η κυβέρνηση πέτυχε μια προσωρινή πύρρεια νίκη. Η οποία είναι πάντοτε προάγγελος της τελικής ήττας. Η κυβέρνηση είναι υπεύθυνη για τη σημερινή αποδυνάμωση του κράτους δικαίου. Ο,τι και να κάνει, περισσότερο ή λιγότερο επιτυχημένα σε άλλους τομείς, επισκιάζεται τώρα και θα επισκιάζεται πολύ περισσότερο στο μέλλον. Φτάσαμε στο πρωτοφανές σημείο να καταγγέλλεται συστηματικά η Ελλάδα από διεθνείς θεσμούς, ακόμη και ευρωπαϊκούς, και να αποτελεί αρνητικό παράδειγμα η λειτουργία των θεσμών της για τις σοβαρότερες και εγκυρότερες εφημερίδες της υφηλίου. Τι σκοπεύει να κάνει η κυβέρνηση γι’ αυτό; Εχει αποφασίσει να συνδέσει το όνομά της με αυτή την πρωτοφανή έκπτωση των θεσμών; Εχει οποιαδήποτε αίσθηση ιστορικής προοπτικής ή της αρκεί η νομή της εξουσίας – όσο κρατήσει;
Ο κ. Αριστείδης Ν. Χατζής είναι καθηγητής Φιλοσοφίας Δικαίου και Θεωρίας Θεσμών και διευθυντής του Εργαστηρίου Πολιτικής και Θεσμικής Θεωρίας και Ιστορίας των Ιδεών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
