Τα δεδομένα δεν είναι απλώς ύποπτα. Θα έλεγε κανείς ότι κραυγάζουν. Το αν οι αρμόδιοι δεν μπορούν ή δεν θέλουν να μετασχηματίσουν την κραυγή σε στοιχειοθετημένη κατηγορία, είναι άλλο θέμα. Πάντως, θα ήταν δύσκολο και για τον πιο καλοπροαίρετο να δεχτεί ότι η σύμπτωση των «νόμιμων επισυνδέσεων» με τις παρακολουθήσεις μέσω Predator σε περισσότερα από είκοσι πρόσωπα αποτελεί τυχαίο γεγονός. Επιπλέον, η απροθυμία της Δικαιοσύνης να απλώσει τη ματιά της σε σημεία και πρόσωπα που ίσως δυσαρεστήσουν το κυβερνών κόμμα, να διεξαγάγει δηλαδή την έρευνά της με κάτι παραπάνω από το επιφυλακτικό ενδιαφέρον που επέδειξε, κάνει την κατάσταση ακόμη πιο ομιχλώδη και εγείρει διάφορα ζητήματα αξιοπιστίας. Επικρατεί θεσμική σύγχυση. Ρόλος της ανεξάρτητης Δικαιοσύνης δεν είναι να ελέγχει όσους επιθυμούν να ελεγχθούν, ούτε να εμβαθύνει μέχρι εκεί που αισθάνονται βολικά οι ελεγχόμενοι. Αντιθέτως, το ζητούμενο είναι να γίνεται ενοχλητική, να επιμένει, να αμφισβητεί και να μεριμνά για την αλήθεια, όχι για τις δημόσιες σχέσεις της και τους πολιτικούς συσχετισμούς. Δεν έχει σημασία, για παράδειγμα, αν ένας υπουργός αδιαφορεί για την παρακολούθησή του τόσο, ώστε να κάνει και χιούμορ όταν ερωτάται γι’ αυτήν. Η διερεύνηση της δυνητικής παρανομίας πρέπει να υπερβαίνει ακόμη και τη μεγαλοψυχία του ενδεχόμενου θύματός της.
Κουλτούρα δυσπιστίας
Είμαστε σίγουροι πως στην περίπτωση των υποκλοπών οι Αρχές έκαναν ό,τι περνούσε από το χέρι τους για να ανακαλύψουν ό,τι όφειλαν να ανακαλύψουν; Είναι δυνατόν το αποτέλεσμα του δικαστικού ελέγχου ενός πολιτικού σκανδάλου να εξαιρεί τα πολιτικά πρόσωπα; Για τους δημοκρατικούς πολίτες, ο σχολιασμός του πορίσματος του Αρείου Πάγου πως οι παρακολουθήσεις της ΕΥΠ δεν σχετίζονται με το λογισμικό του Predator, ενέχει έναν μεγάλο κίνδυνο: να εξοκείλει προς τον λαϊκισμό, τη συνωμοσιολογία ή, ακόμη χειρότερα, προς την περιφρόνηση των θεσμών. Αν παραβιάσουμε το δημοκρατικώς ευλογημένο κλισέ «σέβομαι τις αποφάσεις της Δικαιοσύνης» και εκφράσουμε την αμφιβολία μας για την εγκυρότητά τους, τότε θα πρέπει να εξηγηθούμε περαιτέρω: ποιες αποφάσεις θεωρούμε έγκυρες; Αν το πόρισμα του Αρείου Πάγου συνέφερε λιγότερο την κυβέρνηση, και με δεδομένο τον οκνηρό τρόπο με τον οποίο η Δικαιοσύνη φαίνεται να κάνει τη δουλειά της σε κάθε περίπτωση, θα το εμπιστευόμασταν; Η Δικαιοσύνη μάς οφείλει απαρέγκλιτη εντιμότητα και νομιμότητα, όχι τόσο για να μας προστατεύσει από ένα έγκλημα που μένει ατιμώρητο, όσο για να αποτρέψει τον εντελώς πραγματικό κίνδυνο να σταματήσουμε να πιστεύουμε σε αυτήν. Η υπόθεση των υποκλοπών δεν βάλλει μόνο κατά του κράτους δικαίου, αλλά και κατά της ποιότητας του πολίτη.
Αδιαφορία
Μήπως όμως το χειρότερο σενάριο έχει συντελεστεί ήδη; Η παροιμιώδης ψυχραιμία της κυβέρνησης εν μέσω της θύελλας των υποκλοπών βασίστηκε από την αρχή σε ένα κυνικό σκεπτικό: «Οι πολίτες δεν ενδιαφέρονται για το ποιος παρακολουθούσε τον κύριο Ανδρουλάκη». Πράγματι, ο μέσος Ελληνας δεν κόπτεται ιδιαίτερα για πολιτικά ζητήματα που εκλαμβάνει ως ιδιωτικής φύσης. Υπάρχει όμως και ένας ακόμη λόγος για την αδιαφορία του: γνωρίζει ότι οι πιθανότητες διαλεύκανσης τέτοιων υποθέσεων είναι ισχνές· είναι πεπεισμένος πως «έτσι είναι τα πράγματα στην Ελλάδα». Η Δικαιοσύνη τον έχει εκπαιδεύσει να μην περιμένει πολλά από αυτήν και σ’ αυτή τη βάση ενδεχομένως στηρίζεται και το πόρισμα του Αρείου Πάγου: στη μειωμένη προσφορά νομιμότητας που επιφέρει η μειωμένη της ζήτηση. Πέραν όμως της σκοτεινής συνέργειας των εξουσιών, υπάρχει και ο πρότερος ανέντιμος βίος των διαμαρτυρόμενων πολιτικών. Η κοινή γνώμη είναι εφησυχασμένη, αλλά δεν είναι και αμνησιακή. Θυμάται ότι η ΕΥΠ δεν γεννήθηκε χθες· ότι οι ιστορίες για παρακρατικές μεθόδους και νομιμοποιημένες παρανομίες δεν προέκυψαν ξαφνικά στη χώρα. Η δυσπιστία προς το κράτος δικαίου είναι στην πραγματικότητα το συμπέρασμα ενός μακροχρόνιου βιώματος. Η Δικαιοσύνη το ξέρει: πολίτες που αδικούνται με χίλιους τρόπους καθημερινά, δεν έχουν απόθεμα συμπόνιας για τις αδικίες εις βάρος των πολύ λιγότερο αδικημένων από αυτούς.
