«Στις 9.30 μ.μ. της ίδιας μέρας, 4ης Οκτωβρίου 1955, λίγη δηλαδή ώρα ύστερα από την εκτύπωση του φύλλου της Εφημερίδος της Κυβερνήσεως με την απόφαση για τον διορισμό του Στ. Στεφανόπουλου ως αναπληρωτή του πρωθυπουργού, ο Παπάγος παθαίνει νέα ακατάσχετη αιμορραγία. Ολες οι προσπάθειες των γιατρών να την ανακόψουν δεν φέρνουν κανένα αποτέλεσμα. Και στις 11.35 τη νύχτα ο Παπάγος ξεψυχά». Ετσι περιγράφει ο Σπύρος Λιναρδάτος –στον δεύτερο τόμο του πεντάτομου έργου του «Από τον εμφύλιο στη χούντα»*– τον θάνατο του στρατάρχη, που ξεμπλόκαρε τις εξελίξεις.
Ηταν πλέον άνευ νοήματος ο διορισμός, ως αναπληρωτή πρωθυπουργού, του Στέφανου Στεφανόπουλου και συμφωνήθηκε να ξεκινήσουν οι διαδικασίες ανάδειξης του νέου ηγέτη του Συναγερμού, από την κοινοβουλευτική ομάδα του, μετά την κηδεία του Παπάγου. Ενα χρονικό διάστημα μικρό μεν, αλλά όπως αποδείχθηκε σημαντικό, που άλλαξε τον ρου της Ιστορίας. Σημειωτέον ότι άπαντες, συμπεριλαμβανομένης και της αμερικανικής πρεσβείας, προεξοφλούσαν την επικράτηση του υπουργού Εξωτερικών, Στέφανου Στεφανόπουλου, ο οποίος ήταν και ένας από τους δύο αντιπροέδρους της κυβέρνησης, αν και ήταν χρεωμένος με τις αλλεπάλληλες ήττες στα εθνικά θέματα. Παρότι το κύρος του είχε τρωθεί, εθεωρείτο το φαβορί έναντι του άλλου αντιπροέδρου Παναγιώτη Κανελλόπουλου.
Ομως, στις 5 Οκτωβρίου, ο βασιλιάς Παύλος αναθέτει την πρωθυπουργία στον Κωνσταντίνο Καραμανλή, τον επιτυχημένο και δυναμικό υπουργό Δημοσίων Εργων, δίδοντάς του συγχρόνως το δικαίωμα «να διαλύσει τη Βουλή, ένα ισχυρό δηλαδή όπλο για να εκφοβίσει τον «λόχο», όπως ονόμαζε η αντιπολίτευση τους βουλευτές του Συναγερμού για την πειθαρχία τους στον στρατάρχη». Η αντιπολίτευση διαμαρτύρεται, αλλά δεν θεωρεί την παρέμβαση των Ανακτόρων αντισυνταγματική αλλά αντικοινοβουλευτική, αναγνωρίζοντας το συνταγματικό προνόμιο του ανωτάτου άρχοντα να επιλέγει αυτός τον πρωθυπουργό της χώρας.
Oταν ο βασιλιάς Παύλος ανέθεσε την πρωθυπουργία στον Κωνσταντίνο Καραμανλή, τον επιτυχημένο και δυναμικό υπουργό Δημοσίων Εργων…
Η επιλογή αυτή του βασιλιά θεωρήθηκε –και τότε αλλά και στη συνέχεια– πως είχε ως κριτήριο τη δημοσίως διατυπωμένη θέση του Κωνσταντίνου Καραμανλή πως, εκ της εξελίξεως των γεγονότων, αποδείχθηκε ότι το Κυπριακό αναδείχθηκε άκαιρα και η λύση του δεν θα πρέπει να διαταράξει τις σχέσεις της Ελλάδας με τη δυτική συμμαχία. Δεν ήταν μια συγκυριακή – καιροσκοπική πολιτική άποψη, καθώς ακολούθησε τον Κωνσταντίνο Καραμανλή σε όλη την πολιτική του διαδρομή. Φυσικά, πρυτάνευσαν και άλλοι λόγοι στην επιλογή Καραμανλή, όπως το περιορισμένο λαϊκό έρεισμα των δύο αντιπροέδρων, το έργο που επιτέλεσε αυτός ως υπουργός Δημοσίων Εργων και η υψηλή δημοτικότητά του.
Θα ήταν άνευ νοήματος να αναρωτηθούμε τι θα συνέβαινε αν ο Στ. Στεφανόπουλος αναλάμβανε την πρωθυπουργία μετά τον θάνατο του Παπάγου. Σενάρια μπορούμε να συγγράψουμε πολλά, όμως αμφιβάλλω αν η πατρίδα μας θα γνώριζε αυτή τη λαμπρή οκταετία με τις υπαρκτές γκρίζες σκιές της, αποτέλεσμα του μετεμφυλιακού θεσμικού πλαισίου.
* Ενα αξιόπιστο χρονικό των γεγονότων, παρά την εμφανή προκατάληψη του συγγραφέα για τον Κωνσταντίνο Καραμανλή.
