Τον Ιούνιο, στο πεζοδρόμιο της Ντάουνινγκ Στριτ, τα βλέμματα, θυμάστε, απορρόφησαν το θέαμα του μουσκεμένου πρωθυπουργικού σακακιού και δεν έμεινε χώρος για τα λόγια του ήδη ηττημένου πολιτικού. Πάρωρα όμως ό,τι ειπώθηκε από τον Ρίσι Σούνακ ακούγεται ως επικαιρότητα για ό,τι διαδραματίζεται αυτή τη στιγμή στην Αγγλία.
«Η Βρετανία», είπε, «είναι μια πατριωτική, φιλελεύθερη, δημοκρατική κοινωνία με ένα περήφανο παρελθόν και ένα λαμπρό μέλλον. Μετανάστες που ήρθαν στη χώρα, αφομοιώθηκαν και συνεισέφεραν. Βοήθησαν να γραφτεί το τελευταίο κεφάλαιο της ιστορίας του νησιού μας. Το έκαναν χωρίς να χρειαστεί ούτε να αποποιηθούν την ταυτότητα ούτε τα θρησκευτικά τους πιστεύω. Μπορείς να είσαι ινδουιστής και περήφανος Βρετανός, όπως είμαι εγώ, ευσεβής μουσουλμάνος και ενεργός πολίτης, ταγμένος Εβραίος και στην καρδιά της τοπικής κοινωνίας. Και όλοι να υποστηριζόμαστε από την ανεκτική Εκκλησία της Αγγλίας. Είμαστε μια χώρα που αγαπούμε τους γείτονες».
«Αλλά, φοβάμαι», συνέχισε ο Σούνακ, «ότι το μεγάλο μας κατόρθωμα, το χτίσιμο της πιο επιτυχημένης πολυ-πολιτισμικής κοινωνίας στον κόσμο, σκοπίμως υπονομεύεται». Με την υπονόμευση αναφερόταν στον ακροδεξιό πολιτικό Νάιτζελ Φάρατζ που το κόμμα του απέσπασε 14,3 μονάδες στις εκλογές. Τα φιλελεύθερα αγγλικά μίντια αγνόησαν «τον αξιολύπητο δημαγωγό» περιφρονώντας την άνοδό του. Ο άνδρας μου, αγγλοτραφής και συχνότατα σε άρνηση, με παρακάλεσε, εάν έχω την καλοσύνη, να γράφω το όνομά του με γαλλικό τρόπο –Φαράζ–, γιατί ο συγκεκριμένος πολιτικός του μοιάζει σαν εισαγόμενο μόρφωμα από την όμορη χώρα.
Τώρα, πριν μου πείτε, να σας πω ότι έκπληξη στα παραπάνω θεωρώ την ψυχιατρική –άρνηση του γεγονότος– προσέγγιση των Αγγλων και όχι την άνοδο της Ακροδεξιάς. Ναι, ο Φάρατζ εξελέγη για τους αντίστοιχους λόγους που η Ακροδεξιά εκλέγεται και στις υπόλοιπες χώρες. Γιατί αποτελεί καταφύγιο για όσους φοβούνται, γιατί μιλάει στους ψηφοφόρους στη γλώσσα που κατανοούν, γιατί αφηγείται μια ιστορία που συντάσσεται με ό,τι νιώθουν, γιατί οι εξοντωμένοι από τις καθημερινές μάχες θέλουν να ακουστούν. Ο Φάρατζ όμως στην Αγγλία εξελέγη και για κάτι πλειοψηφικά ηχηρότερο. Από κάποιους που επιθυμούν να δουν την υπόσχεση να πραγματοποιείται: να δουν τα σύνορα να κλείνουν. Επέλεξαν ακριβώς αυτό: το αντιμεταναστευτικό Brexit.
Τις πρώτες μέρες του Αυγούστου τρία μικρά κορίτσια δολοφονούνται στο παραθαλάσσιο Σάουθπορτ (κοντά στο Λίβερπουλ) εν ώρα μαθήματος χορού και δεκάδες τραυματίζονται σοβαρά. Οταν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης διαχέουν την ψευδή είδηση ότι ο θύτης είναι μετανάστης μουσουλμάνος, ένας εξαγριωμένος όχλος με καλυμμένα πρόσωπα και αγγλικές σημαίες φωνάζει συνθήματα κατά των μεταναστών και σλόγκαν υπέρ της «αγγλικότητας». Επιτίθενται σε ξενοδοχεία που φιλοξενούν αιτούντες άσυλο, σε καταστήματα, σε σπίτια μεταναστών, σε γραφεία δικηγόρων που χειρίζονται τα χαρτιά τους και σε ισλαμικά τεμένη. Οι ταραχές που ξεσπούν κάνουν μεταστάσεις σε πόλεις και κωμοπόλεις της χώρας.
O Κιρ Στάρμερ το χειρίζεται σχετικά καλά, δεν μπορεί να κάνει και πολλά –δεδομένων των συνθηκών– εκτός εάν απαγορεύσει την επικοινωνία ενηλίκων στα κοινωνικά δίκτυα. Σε κάθε περίπτωση ο πρωθυπουργός δεν λείπει σε διακοπές, ετοιμάζει αρκετά κελιά να υποδεχτούν τους ταραξίες και υποχρεώνει τους δικαστές να δουλεύουν υπερωρίες ακόμα και τα Σαββατοκύριακα για την ταχύτατη διεξαγωγή δικών. Το σφάλμα του, κατά την άποψή μου, είναι ότι εκτελεί τα προφανή χαρακτηρίζοντας ως «βίαιους χούλιγκαν» τους βίαιους χούλιγκαν, αν και η ταμπέλα «ακροδεξιοί» είναι μία από τις σπάνιες φορές που είναι δόκιμη.
Η ενήλικη συζήτηση για το θέμα της μετανάστευσης πρέπει, χωρίς να θεωρείται ταμπού, να γίνει, ώστε να μπορεί να ελεγχθεί από τη μέινστριμ πολιτική και να μην πέφτει στα χέρια των εξτρεμιστών.
Με το μεγαλύτερο σφάλμα να είναι η απουσία χώρου για την έναρξη μιας συζήτησης (με τους νηφάλιους όχι με τους χούλιγκαν). Και έτσι ο χώρος καταλαμβάνεται από κάποιους που νιώθουν –πάλι– ότι το κατεστημένο τούς περιθωριοποιεί (λευκή εργατική τάξη), από έναν που μιλάει για εμφύλιο πόλεμο (Ελον Μασκ) και από έναν πολύ ενδυναμωμένο (Νάιτζελ Φάρατζ) που απευθύνεται πλέον όχι μονάχα στον ρατσιστικό πυρήνα της άκρας Δεξιάς αλλά και στους λογικούς μη ξενοφοβικούς, μη ρατσιστές πολίτες που απλώς διερωτώνται για το θέμα της μετανάστευσης, και έχουν έγνοιες γύρω από την ισχυρή παρουσία του Ισλάμ στη χώρα τους.
Με αυτό θέλω να πω ότι τα γεγονότα δείχνουν πως η ανάπαυλα στα βολικά μαξιλάρια της άρνησης πλέον δεν λειτουργεί. Η ενήλικη συζήτηση για το θέμα της μετανάστευσης –νόμιμης και παράνομης– πρέπει, χωρίς να θεωρείται ταμπού, να γίνει. Ωστε να μπορεί να ελεγχθεί από τη μέινστριμ πολιτική και να μην πέφτει στα χέρια του περιθωρίου και των εξτρεμιστών που αρέσκονται στα ταμπού και στις συνωμοσίες. Σε όσους ψήφισαν Brexit πρέπει κάποιος να εξηγήσει γιατί η ροή μεταναστών είναι σε επίπεδα-ρεκόρ (45.755 άτομα μέχρι τώρα το 2024), πρέπει κάποιος να θυμίσει γιατί η χώρα δεν μπορεί να λειτουργήσει χωρίς τη συμβολή μεταναστών, πρέπει κάποιος να διευκρινίσει ότι όποιος έρχεται δεν επιβαρύνει απαραίτητα τις υποδομές ούτε απειλεί, αλλά προσθέτει στον κοινωνικό ιστό και στην οικονομία.
Οχι, η χώρα δεν βρίσκεται σε εμφύλιο πόλεμο. Είμαι αισιόδοξη. Είμαστε μάρτυρες σε παραδοσιακά αγγλικά επεισόδια χουλιγκανισμού που έχουν όμως τη βάση τους σε πολύ βαθιές πίκρες, ακυρώσεις και παράπονα. Εχει πετύχει το χτίσιμο της πιο επιτυχημένης πολυ-πολιτισμικής κοινωνίας στον κόσμο. Τώρα πρέπει να ορθοποδήσει το ανάποδο. Το Η.Β. έχει ενσωματώσει τις μειονότητες, όλους δηλαδή εμάς τους ξένους, που νιώθουμε ότι ανήκουμε, αλλά παίρνει ως δεδομένο, υποτιμάει και παραμελεί τις ανάγκες των Αγγλων. Είναι λογικό να θέλουν και εκείνοι να ανήκουν, με τις αξίες και τη θρησκευτική τους ταυτότητα, στην ευρύτερη βρετανική κοινωνία.
«Αυτό είναι το σπίτι μας. Ας προχωρήσουμε όλοι μαζί βασιζόμενοι στις κοινές μας αξίες με σιγουριά στο μέλλον», είπε ο Σούνακ στον λόγο που ουδείς άκουσε. Μια ερώτηση προκύπτει τώρα, πιεστικά και απεγνωσμένα, εάν αυτό είναι το σπίτι μας τότε «ποιες είναι οι κοινές μας αξίες»;
Η εικόνα των κατοίκων του Σάουθπορτ να βοηθούν, όλοι μαζί, να ξαναχτιστεί ο τοίχος έξω από το τέμενος, η μητέρα της δολοφονημένης εφτάχρονης που έπλεξε το εγκώμιο της αστυνομίας ενόσω δεν είχαν περάσει 24 ώρες απ’ όταν έχασε το παιδί της, η συσπείρωση όλων των θρησκευτικών ηγετών της χώρας για μια δήλωση, κοινή και ομόφωνη, που καταδικάζει το μίσος, τη βία και τους βανδαλισμούς σαν έναν «λεκέ στην εθνική συνείδηση». Αυτές οι εικόνες συμπόνιας, αξιοπρέπειας και ανεκτικότητας είναι για μένα η «αγγλικότητα», τα θεμέλια της βρετανικής ποιότητας στο φιλελεύθερο σπίτι που συγκατοικώ.
*Η κ. Ελεάννα Βλαστού είναι συγγραφέας.
