Δεν εκπλήσσει πια η αντίφαση ότι οι νέοι, η πλέον ευνοημένη ιστορικά γενιά στον δυτικό κόσμο, το πιο ευτυχισμένο μέχρι πρότινος κομμάτι του πληθυσμού των προοδευμένων χωρών, είναι σήμερα το δυστυχέστερο. Το ζούμε. Η καρδιά, λέμε, αδυνατεί να τορνεύσει όνειρα όταν η ανθρωπότητα γλιστράει στις αβύσσους των λαθών της, των ακραίων παθών και των βαρβαροτήτων. Εχει φθαρεί η ιδέα του μέλλοντος ως γη της Επαγγελίας. Οι σκιές επικείμενων καταστροφών εξασθενούν τη ζωογόνο δύναμη των ελπίδων, στερώντας από τις φλόγες του το νεανικό σύμπαν. Οι νέοι, πιστεύουμε, δεν ζουν πια σε ευφορική αναμονή, μέσα σε εκείνο που δεν ήρθε ακόμη, σε ένα εκθαμβωτικό αύριο φτιαγμένο με τα υλικά της επιθυμίας. Η λαχτάρα για εφόρμηση προς τα εμπρός έδωσε τη θέση της στη συγκράτηση και στον φόβο.
Για παράδειγμα, μελέτη έδειξε ότι ένα ζωτικό σύστημα ρευμάτων, ο λεγόμενος ιμάντας του Ατλαντικού, που ρυθμίζει τον καιρό στην υφήλιο, ενδέχεται να καταρρεύσει έως το 2050, προκαλώντας πλανητικής κλίμακας δραματικές αλλαγές. Και είναι και η φωτιά στη Μέση Ανατολή, οι απειλές Πούτιν για ρίψη πυρηνικών, το πιθανό ξέσπασμα νέων πανδημιών, η άνοδος του αυταρχισμού, η συνύπαρξη με την τεχνητή νοημοσύνη που γίνεται εύκολα, από μαγικό ραβδί, «φονικό» όπλο. Κατάδυση σε ένα αβέβαιο τώρα, όπου δεν χαράσσεται εύκολα το περίγραμμα ενός παραδείσου.
Πρόσφατες μελέτες επιβεβαιώνουν τον υψηλό βαθμό δυστυχίας της ευτυχέστερης μέχρι πρότινος ηλικιακής ομάδας του προηγμένου κόσμου.
Τα αδιέξοδα σβήνουν μέσα στη νεανική ψυχή τούς πυρετούς των εκτινάξεων και των ιλίγγων, την αίσθηση ενός υψηλού νοήματος και σκοπού. Η γενιά Ζ σήμερα περνάει από την πλέον προστατευμένη παιδική ηλικία της ανθρώπινης ιστορίας σε μια άκρως αποδομημένη ενήλικη ζωή, και εμφανίζει συμπτώματα κρίσης μέσης ηλικίας, είπαν ειδικοί από τα Πανεπιστήμια του Χάρβαρντ και της Οξφόρδης, τον ΟΗΕ, το Ινστιτούτο Gallup, την καναδική στατιστική υπηρεσία, που με μελέτες τους έδειξαν ότι οι νέοι κάτω των 30 στη Βόρεια Αμερική και τη Δυτική Ευρώπη είναι λιγότερο ευτυχισμένοι από τους άνω των 60 και από συνομηλίκους τους περασμένων δεκαετιών. Οι εισοδηματικές ανισότητες, τα αργά βήματα στο κοινωνικο-οικονομικό γίγνεσθαι, ο οξύς ανταγωνισμός, η στεγαστική κρίση στενεύουν τα οπτικά πεδία. Η αποκόλληση των ανθρώπων από τις κοινότητες και η μετοίκηση στις ψηφιακές συρρικνώνει τον άμεσο απτό τους κόσμο, η διάλυση ισορροπιών και αξιών γεννάει ατομικισμό, ελλείμματα και αρνήσεις.
Οι νέοι παλεύουν ακατάπαυστα σε ταραγμένα νερά, σχολίασε πρόσφατα ο δρ Βίβεκ Μέρθι, κορυφαίος υγειονομικός αξιωματούχος των ΗΠΑ. Εχουν οι περισσότεροι αβέβαιους πόρους, στερούνται ενός σταθερού χώρου εργασίας, εκείνης της δεύτερης οικογένειας που προσφέρει στήριξη και φιλία, ανησυχούν για την ισχνή προοπτική να συνταξιοδοτηθούν. Αδυνατούν να έχουν δική τους στέγη, ζουν με τους γονείς μέχρι τα 35, αργούν να κάνουν οικογένεια, νιώθουν μόνοι. Η ποσότητα των συνδέσεων δεν προσφέρει τη θαλπωρή της ποιοτικής επαφής, ενός πραγματικού διαλόγου. Κατά 70% έχει μειωθεί ο χρόνος που περνούν με φίλους οι νέοι στις ΗΠΑ. Φίλοι είναι πλέον οι ακόλουθοι, που δεν συμπαρίστανται σε προσωπικές κρίσεις. Αν και συχνά ανάμεσα σε ανθρώπους, μένουν κλεισμένοι στον εικονικό τους πύργο. Επικοινωνούν στοιχειωδώς κι αν η συνομιλία γίνει άβολη, επιστρέφουν στα ψηφιακά καταφύγια. Πιο τρωτοί είναι οι έφηβοι. Κατά τον Μέρθι, η διαρκής πλοήγηση των παιδιών στα κοινωνικά δίκτυα –κατά τον ίδιο, όμοια με την οδήγηση αυτοκινήτου χωρίς ζώνες και αερόσακους, σε δρόμους δίχως όρια ταχύτητας και κανόνες– κληροδοτεί μειωμένη αυτοεκτίμηση, ντροπή για την περιορισμένη αποδοχή, άγχος, κατάθλιψη, την εντύπωση ότι ο κόσμος έξω είναι επικίνδυνος. Και όσο περισσότερο χρόνο περνούν στην ψευδαίσθηση, τόσο αυτή γίνεται η πραγματικότητά τους. Η καταβύθιση στο κινητό τούς στερεί ουσία ζωής και σοφία, λένε οι μελετητές. Χάνουν την επαφή, π.χ., με τα μεγάλα κλασικά έργα, με τα καλύτερα μυαλά του παρελθόντος, που ξεδιπλώνουν εμπρός τους τη φωτεινότερη οδό προς την κατανόηση της κατάστασής τους. Και σταδιακά, τα έπαθλα της αυτοέκθεσης παράγουν πιέσεις για την οικοδόμηση μιας προσωπικής «επωνυμίας», ενός «εμπορικού σήματος», ιχνογραφούν μονοδιάστατα τον πυρήνα της ευτυχίας – χρήμα και φήμη.
Δεν είναι. Συνθήκες ευτυχίας χτίζει ο σκοπός, η ζωντανή επικοινωνία, ό,τι προσδίδει νόημα στη ζωή. Ομως, αν τους πεις «κλείσε το κινητό και βγες στην κοινωνία, απόκτησε μια δέσμευση για το καλό όλων», δηλαδή μια πηγή ευτυχίας, στιγμιαία θα αιφνιδιαστούν και πάραυτα θα επιστρέψουν στην παντοδύναμη επικράτεια της αναμμένης οθόνης.
