Η Καναδή μυθιστοριογράφος Μάργκαρετ Ατγουντ (γενν. το 1939) έχει στο ενεργητικό της πληθώρα επιτυχημένων βιβλίων, με πιο γνωστό το δυστοπικό μυθιστόρημα «Ιστορία της θεραπαινίδας», που έγινε και εξαιρετικά επιτυχημένη τηλεοπτική σειρά. Βιβλία της έχουν αποσπάσει το βραβείο Μπούκερ, το σπουδαιότερο λογοτεχνικό βραβείο στη Βρετανία.
Τα βιβλία της Ατγουντ στα ελληνικά κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Ψυχογιός. Από τον ίδιο εκδοτικό οίκο κυκλοφόρησε πολύ πρόσφατα και μια συλλογή με ερεθιστικά δοκίμια, αποδεικνύοντας έτσι πως δεν είναι μόνο χαρισματική αφηγήτρια. Τίτλος του βιβλίου «Φλέγοντα ερωτήματα» (μτφρ.: Βάσια Τζανακάρη). Γραμμένα από το 2004 έως το 2021, τα κείμενα αυτά είναι ποικίλα και διαφορετικά, ωστόσο διακρίνονται από το λεπτό χιούμορ της συγγραφέως και τη διεισδυτική ματιά της.
Αυτή την –«κουτσή»– εβδομάδα θα σταθούμε σε ορισμένα από αυτά, ξεκινώντας σήμερα από το κείμενο που έγραψε το 2010 με τίτλο «Ο συγγραφέας ως παράγοντας πολιτικής; Σοβαρά;». Ηταν μια ανάθεση η οποία τη ζόρισε, κατά κάποιο τρόπο. Της ήταν δύσκολο να γράψει επειδή, όπως λέει, «δεν πιστεύω ότι οι συγγραφείς είναι απαραιτήτως παράγοντες πολιτικής. Μπαλάκια της πολιτικής, ναι· αλλά το “παράγοντας πολιτικής” υποδηλώνει τη συνειδητή επιλογή μιας πράξης που είναι πρωτίστως πολιτική και δεν λειτουργούν έτσι όλοι οι συγγραφείς. (…) Ο Σάλμαν Ρούσντι έμεινε κατάπληκτος όταν εκδόθηκε φετφάς εναντίον του για τους “Σατανικούς στίχους”: εκείνος πίστευε ότι είχε βάλει τους μουσουλμάνους μετανάστες στον λογοτεχνικό χάρτη!».
Η Ατγουντ το θέτει πολύ εύστοχα: αν πούμε ότι οι μυθιστοριογράφοι και οι ποιητές πρέπει να γράφουν με συγκεκριμένες πολιτικές ή κοινωνικές προθέσεις και κρίνουμε τα έργα από το «πόσο δίκαιος είναι ο σκοπός τους ή από το αν είναι “σωστή η πολιτική” τους, καταλήγουμε στον τρόπο σκέψης που οδηγεί στη λογοκρισία». Αλλού: «Αν το έργο ή ο συγγραφέας του δεν ευθυγραμμίζονται με την εποχή, ή ακόμα χειρότερα είναι ευθέως εναντίον της, πρέπει να τον καταγγείλουν ως παράσιτο, να τον εξοστρακίσουν ή να τον ξεφορτωθούν όπως οι φασίστες ξεφορτώθηκαν τον Λόρκα – τον σκότωσαν χωρίς δίκη και τον έριξαν σε έναν λάκκο».
Ισως η πιο σημαντική πτυχή των όσων γράφει εδώ να είναι το εξής: όταν μιλάμε για τον «ρόλο» ή το «χρέος» του συγγραφέα, υποβαθμίζεται η ίδια η αξία του γραψίματος, «λες και το ίδιο το γράψιμο αυτό καθεαυτό είναι ασόβαρη επιδίωξη, άνευ αξίας αν δεν επιτελεί τους ρόλους και τις υποχρεώσεις με τις οποίες μπορεί να επιφορτιστεί: εξύμνηση της πατρίδας, ενθάρρυνση της παγκόσμιας ειρήνης, βελτίωση της θέσης των γυναικών και ούτω καθεξής. Το ότι το γράψιμο μπορεί να περιστραφεί γύρω από τέτοια ζητήματα είναι αυτονόητο, αλλά το να λες ότι “πρέπει να το κάνει” είναι φρικτό».
