Στις 16 Αυγούστου, η Κυπριακή Δημοκρατία γίνεται 64 χρόνων. Γεννήθηκε με την πενταμερή συνθήκη του Λονδίνου (17-23 Φεβρουαρίου 1959), που ολοκλήρωσε την προηγηθείσα συμφωνία της Ζυρίχης μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας (5-11 Φεβρουαρίου1959) η οποία και έθετε το διμερές πλαίσιο της επίλυσης του Κυπριακού. Σήμερα, ύστερα από τόσες δεκαετίες, με ψυχρή ματιά, μπορούμε να πούμε πως η Κυπριακή Δημοκρατία ήταν έργο του Κωνσταντίνου Καραμανλή και του Ευάγγελου Αβέρωφ και μία από τις πιο λαμπρές στιγμές της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής.
Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής από τις 13 Σεπτεμβρίου 1955, ζώντος του Παπάγου, είχε καταθέσει σε συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου τη διαφωνία του, συνολικά, για την πορεία του Κυπριακού. Πίστευε ότι ανακινήθηκε πρόωρα και αποδείχθηκε λανθασμένη η διεθνοποίησή του. Εκτιμούσε πως θα μπορούσε να επιλυθεί εντός του συμμαχικού πλαισίου, μια πεποίθηση που ποτέ δεν εγκατέλειψε. Πρωθυπουργός ων, σε συνέντευξή του στη Νέα Υόρκη, δηλώνει ότι «…το φλέγον αυτό ζήτημα δύναται να λυθεί ικανοποιητικώς με αμέσους διαπραγματεύσεις μεταξύ της Κύπρου, της Ελλάδος, της Μ. Βρετανίας και της Τουρκίας» (25 Νοεμβρίου 1956). Διαθέτοντας μια ρεαλιστική ματιά, μακριά από φανατισμούς και εθνικιστικές κραυγές, εκτιμούσε κάθε φορά ποιο είναι το maximum που μπορούσαμε να πετύχουμε υπό τους συγκεκριμένους συσχετισμούς των δυνάμεων. Και το κυριότερο, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής ήταν ο μόνος Ελληνας πρωθυπουργός, μαζί με τον Ελευθέριο Βενιζέλο, που διέθετε στρατηγική σκέψη. Είχε την ικανότητα να βλέπει το δάσος και γι’ αυτό οι βασικές του επιλογές δικαιώθηκαν ιστορικά.
Διέθετε ρεαλιστική ματιά και στρατηγική σκέψη, γι’ αυτό επιλογές του, όπως η γέννηση της Κυπριακής Δημοκρατίας μέσα από τις συνθήκες της Ζυρίχης και του Λονδίνου το 1959, δικαιώθηκαν ιστορικά.
Η αντιπολίτευση τότε, όταν συζητείτο στη Βουλή η συμφωνία του Λονδίνου, τον αποκάλεσε «νεκροθάφτη του Κυπριακού» κι ας ήταν ο Μακάριος αυτός που παραιτήθηκε από το αίτημα της Ενωσης μιλώντας για «δεσμευμένη» ανεξαρτησία. Ο μόνος τότε που διαχώρισε τη θέση του από αυτήν την άδικη και ισοπεδωτική κριτική ήταν ο Γεώργιος Παπανδρέου. Σήμερα βλέπουμε πως, παρ’ όλη την απώλεια του 37% του εδάφους της, η Κυπριακή Δημοκρατία υπάρχει. Αυτό το κράτος που γεννήθηκε μέσα από τις συνθήκες της Ζυρίχης και του Λονδίνου είναι που έγινε μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης (2004) και της Ευρωζώνης (2008) και το οποίο η Τουρκία επιδιώκει σταθερά να εξαϋλώσει μέσω των εκάστοτε προτάσεών της. Κάτι που αποδεικνύει και από μια άλλη οδό πόσο σοφή ήταν τότε η πολιτική των Καραμανλή – Αβέρωφ και των στενών συνεργατών τους.
Είμαι βέβαιος πως αν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής ήταν ακόμη πρωθυπουργός τον Νοέμβριο του 1963, ο Μακάριος δεν θα έκανε το τυχοδιωκτικό βήμα της μονομερούς αναθεώρησης των 13 σημείων του συντάγματος της νεοσύστατης Κυπριακής Δημοκρατίας. Μια πρόγευση του τι θα αντιμετώπιζε έλαβε από τον Ευ. Αβέρωφ στις 19 Απριλίου 1963, ο οποίος, σε αυστηρό τόνο, τον προειδοποίησε πως «θα διαχωρίσωμεν και δημοσία την γραμμήν μας αν επιδιωχθή μονομερής κατάργησις των συμφωνιών…».
