Ο τίτλος του σημερινού σημειώματος θα μπορούσε να είναι και το πιο σύντομο ανέκδοτο της εποχής μας: ο Τραμπ και η τέχνη. Εχουν καμία σχέση; Οχι.
Στα «Φλέγοντα ερωτήματα» (μτφρ.: Βάσια Τζανακάρη, εκδ. Ψυχογιός), η Καναδή συγγραφέας Μάργκαρετ Ατγουντ φιλοξενεί ένα κείμενο με έναν τέτοιο τίτλο: «Τέχνη επί Τραμπ;». Διακρίνετε, ελπίζω, το ερωτηματικό στο τέλος: είναι ένα σημείο στίξης που δεν επιτρέπει στη φράση αυτή να καταρρεύσει σαν ένα κακόγουστο αστείο. Το κείμενό της αυτό η Ατγουντ το έγραψε όταν ξεκινούσε η πρώτη προεδρική θητεία του Τραμπ στην Αμερική. Παραμένει όμως άκρως επίκαιρο, ενόψει των αμερικανικών εκλογών τον ερχόμενο Νοέμβριο. Η Ατγουντ αναφέρεται στο πώς ένας Στάινμπεκ αποτύπωσε τη Μεγάλη Υφεση και πώς ένας Αρθουρ Μίλερ έγραψε για τον μακαρθισμό ή πώς ο Κλάους Μαν έθιξε την κατάρα του ναζισμού.
«Τι είδους μυθιστορήματα, ποιήματα, ταινίες, σειρές, βιντεοπαιχνίδια, πίνακες, μουσική ή graphic novels θα αντανακλούν επαρκώς την επόμενη δεκαετία της Αμερικής;» διερωτάται, για να προσθέσει στη συνέχεια: «Το ενδιαφέρον του Ντόναλντ Τραμπ για τις τέχνες, σε μια κλίμακα από το 1 ώς το 100, βρίσκεται κάπου μεταξύ του 0 και του μείον 10 – πιο μικρό από οποιουδήποτε προέδρου τα τελευταία πενήντα χρόνια. Κάποιοι από αυτούς τους προέδρους δεν έδιναν δεκάρα για τις τέχνες, αλλά τουλάχιστον το θεωρούσαν έξυπνο να προσποιούνται ότι ενδιαφέρονταν. Ο Τραμπ δεν πρόκειται να το κάνει. Μάλιστα, μπορεί καν να μην αντιληφθεί την ύπαρξη των τεχνών».
Θα αντιτείνει κάποιος: ο άνθρωπος όμως που πρότεινε για αντιπρόεδρό του ήταν συγγραφέας. Ο Τζ. Ντ. Βανς είχε γράψει το «Τραγούδι του Χιλμπίλη» (στη γλώσσα μας από τις εκδόσεις Δώμα) το οποίο πολύ είχε επαινεθεί.
Εντάξει· η Ατγουντ δεν θα μπορούσε να το γνωρίζει αυτό το 2017, αλλά μικρή σημασία έχει: ο Τραμπ δεν τον επέλεξε επειδή διάβασε το βιβλίο του. Και, λες και να το ‘ξερε, η Ατγουντ γράφει προφητικά: «Κάποιοι έχουν πιο ύπουλες ατζέντες. Οι ταινίες, οι πίνακες, οι συγγραφείς και τα βιβλία δεν έχουν τίποτα εγγενώς ιερό. Και “Ο αγών μου” βιβλίο ήταν».
Γνωρίζει πως τίποτα δεν είναι ιερό, αλλά η άγνοια της δημιουργικής (και λιγότερο χρηστικής από μια σκοπιά) πτυχής της ανθρώπινης ψυχής σηματοδοτεί και ένα σημείο μηδέν, τόσο πολιτικά όσο και πολιτισμικά. Και κλείνει το σημείωμά της ως εξής: «Καθώς η εποχή Τραμπ ξεκινά, οι συγγραφείς, και οι καλλιτέχνες εν γένει, είναι αυτοί που μπορούν να μας υπενθυμίσουν, σε ώρες κρίσης ή πανικού, ότι δεν είμαστε απλώς μια φωνή, μια στατιστική. Η πολιτική μπορεί να αλλοιώσει τις ζωές –και σίγουρα έχει αλλοιώσει πολλές ζωές– αλλά δεν είμαστε, εντέλει, το άθροισμα των πολιτικών που μας κυβερνάνε. Ανά τους αιώνες, ελπίζουμε ότι θα υπάρξουν καλλιτεχνικά έργα που θα εκφράσουν, σε μια δεδομένη χρονική στιγμή και έναν δεδομένο τόπο, όσο πιο δυνατά και εύγλωττα γίνεται τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος».
