Η Βορειοανατολική Αττική και η Πεντέλη καίγονται διαδοχικά από το 1981. Μάλιστα σε αρκετά από αυτά τα περιστατικά (1992, 1995, 2009) με παρόμοιο τρόπο όπως στην πρόσφατη πυρκαγιά. Η δημόσια διαθέσιμη μελέτη της ιστορίας και της συμπεριφοράς δασικών πυρκαγιών σε συγκεκριμένες περιοχές είναι ένας βασικός πυλώνας της πρόληψης και ένα σημαντικό εργαλείο για τις προσπάθειες μελλοντικών κατασταλτικών δράσεων. Είναι επίσης απαραίτητη για τη βελτίωση των διαδικασιών, την απόκτηση γνώσεων και την αξιοποίησή τους για εκπαιδευτικούς σκοπούς, με στόχο την ουσιαστική βελτίωση του συστήματος δασοπυροπροστασίας.
Αντί να μαθαίνει από τα διαδοχικά παθήματα και να τολμήσει μια ριζική αλλαγή στην κουλτούρα του συστήματος δασοπυροπροστασίας με τη συμμετοχή της κοινωνίας, το ελληνικό κράτος προτιμά την παρουσίαση μιας μαγικής εικόνας. Μέσα σε αυτό το κάδρο όλα πάνε καλά, οι πυροσβέστες μας εξαντλούνται «ηρωικά» και όταν ξεφύγει κάτι, φταίει πάντα το δύσβατο, ο αέρας, η κλιματική αλλαγή και η «κακιά η ώρα». To ελληνικό κράτος επιμένει να ρίχνει το βάρος στην καταστολή, στην επένδυση σε drones, θερμικές κάμερες και έξυπνα συστήματα που μπορεί, υπό προϋποθέσεις, να είναι χρήσιμα, αλλά από μόνα τους δεν αποτελούν τη λύση.
Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει κάποια βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά δεν αρκούν. Η χώρα μας δεν διαθέτει ακόμα μια συνολική μακροπρόθεσμη στρατηγική διαχείρισης των πυρκαγιών σε εθνικό επίπεδο. Αλλες χώρες, όπως η Ισπανία και η Πορτογαλία, το έχουν κάνει. Αρα ξέρουμε ότι γίνεται. Κάθε χρόνο κοιτάμε πρωτίστως πώς θα «βγει» η αντιπυρική περίοδος, με ένα «νέο» δόγμα πυρόσβεσης που δεν αγγίζει σε βάθος κρίσιμα θέματα εκπαίδευσης και αποτελεσματικού συντονισμού και ένα κράτος που αδυνατεί να θέσει ουσιαστικούς εθνικούς στόχους, όπως η διάθεση τουλάχιστον του 40% των διαθέσιμων πόρων σε δράσεις πρόληψης με αυστηρούς όρους διαφάνειας και λογοδοσίας.
Η αυστηροποίηση των ποινών δεν αρκεί, αν δεν συνοδευτεί από μια σοβαρή και δημόσια διαθέσιμη ανάλυση των αιτίων και συγκεκριμένων πολιτικών αντιμετώπισής τους σε προληπτικό επίπεδο. Δεν είναι δυνατόν να ξεσπούν κάθε χρόνο 10.136 περιστατικά πυρκαγιών υπαίθρου και να μην υπάρχει κανένας στρατηγικός ποσοτικός στόχος μείωσής τους.
Απουσιάζει επίσης ο σχεδιασμός και η εφαρμογή πρόληψης σε τοπικό επίπεδο (δηλαδή σε επίπεδο ΟΤΑ Α΄ βαθμού), ειδικά στις ζώνες μείξης οικισμών δασών. Ετσι ώστε και αν κάποιο περιστατικό δασικής πυρκαγιάς ξεφύγει να είναι πιο διαχειρίσιμο και οι πυροσβεστικές δυνάμεις να μην επικεντρώνονται κυρίως στην προστασία των οικισμών. Η έλλειψη τοπικών σχεδίων δυσχεραίνει την τεκμηρίωση των αναγκών και των προτεραιοτήτων πρόληψης, με αποτέλεσμα οι πόροι που προορίζονται για αυτήν να μην αξιοποιούνται σωστά. Το σχέδιο «Ιόλαος», που χρησιμοποιείται (όταν χρησιμοποιείται) από τους δήμους, δεν εξυπηρετεί αυτό τον σκοπό, καθώς πρόκειται για «σχέδιο αντιμετώπισης εκτάκτων αναγκών εξαιτίας δασικών πυρκαγιών» και συνεπώς δεν περιλαμβάνει τον σχεδιασμό της πρόληψης.
Τα drones, οι θερμικές κάμερες και τα έξυπνα συστήματα μπορεί, υπό προϋποθέσεις, να είναι χρήσιμα, αλλά από μόνα τους δεν αποτελούν τη λύση.
Ολα τα παραπάνω δεν είναι μόνο διαχρονικές διαπιστώσεις ειδικών και φορέων στην Ελλάδα (συμπεριλαμβανομένου φυσικά και του WWF Ελλάς), αλλά περιλαμβάνονται και στα πορίσματα του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας και του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) που παραδόθηκαν στην ελληνική κυβέρνηση τον Ιούνιο και τον Μάιο αντίστοιχα.
Ηρθε η ώρα να σχεδιαστούν και να εφαρμοστούν τα αυτονόητα. Τα τελευταία δύο χρόνια έχουν ξεκινήσει κάποιες προσπάθειες διαχείρισης της καύσιμης ύλης με τα προγράμματα Antinero. Ωστόσο, η πρόληψη δεν αφορά μόνο τη διαχείριση της καύσιμης ύλης, ενώ επιπροσθέτως θέλει υπομονή και επιμονή, αύξηση σε πόρους και μέσα, και απαιτεί στρατηγικό σχεδιασμό από κάτω προς τα πάνω με συμμετοχή και εκπαίδευση των τοπικών κοινωνιών. Η πρόληψη χρειάζεται επίσης να καλύπτει όλα τα στάδια του κύκλου διαχείρισης των δασικών πυρκαγιών και να καθορίζει σαφείς πολιτικούς σκοπούς, στόχους, θεσμικές αρμοδιότητες και διαδικασίες δημόσιας αξιολόγησης περιστατικών και δομών με διαφάνεια.
Σε κάθε άλλη περίπτωση θα βλέπουμε την ιστορία να επαναλαμβάνεται ως τραγική φάρσα.
*Ο κ. Ηλίας Τζηρίτης είναι υπεύθυνος δράσεων για δασικές πυρκαγιές του WWF Ελλάς.
