Ηταν τέτοιες μέρες πριν από 102 χρόνια ακριβώς. Αύγουστος και τότε, αλλά του μοιραίου 1922 – στη Μικρά Ασία. Ο άνθρωπός μας, τις περιπέτειες του οποίου θα παρακολουθήσουμε αυτή την εβδομάδα, ονομάζεται Δημήτρης Γ. Κιουσόπουλος.
Γεννημένος το 1897, σπουδάζει φιλολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών ώσπου το 1917 στρατεύεται. Τον στέλνουν στη Μικρά Ασία και τον Αύγουστο του 1922 ζει την κατάρρευση του μετώπου της Στρατιάς Μικράς Ασίας.
Θα επιζήσει της Καταστροφής και θα πεθάνει πλήρης ημερών, στα 93 του, το 1989. Οι τραυματικές μνήμες, όμως, εκείνου του Αυγούστου δεν τον άφησαν ποτέ. Το 1972, στα 55 του, αποφασίζει να καταγράψει όλα όσα έζησε τότε.
Το χρονικό αυτό κυκλοφόρησε πολύ πρόσφατα από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος, με πρόλογο της ιστορικού Κωνσταντίνας Ε. Μπότσιου. Τίτλος του «Η φυγή. Ενας στρατιώτης αφηγείται».
«Ασφαλώς δε θα είμαι φτιαγμένος από στόφα ηρώων, γιατί απλούστατα ζω ακόμα, ενώ, όπως λένε, οι θεοί, που αγαπούν τους ήρωες, τους κάνουν να πεθαίνουν νέοι».
Με αυτές τις αράδες ξεκινά την αφήγησή του. Και συνεχίζει: «Τέτοιες σκέψεις περνούν από το νου μου τη στιγμή που θυμάμαι πως προ 50 ετών στη Μικρά Ασία, σε μια κατηφόρα συρτά με καμία δεκαριά άλλους, απομονωμένοι μες σ’ άγνωστον τόπο, τριγυρισμένοι από Τούρκους, μες στ’ άγρια μεσάνυχτα, κυλιόμαστε τρέχοντας απελπισμένα σχεδόν προς την πιθανή κατεύθυνση που θα προχωρούσαν οι δικοί μας».
Οταν αρχίζει η αφήγηση, το μέτωπο έχει ήδη καταρρεύσει. Η τουρκική επίθεση εξαπολύθηκε αιφνιδιαστικά τις πρώτες πρωινές ώρες της 13ης Αυγούστου του 1922 στην περιοχή του Αφιόν Καραχισάρ, περίπου επτακόσια χιλιόμετρα ανατολικά από τη Σμύρνη.
Επρόκειτο για ένα σαρωτικό χτύπημα από έναν καλά εξοπλισμένο, οργανωμένο και φανατισμένο στρατό, ο οποίος είχε απέναντί του ένα στρατό που λίμναζε επί έναν ολόκληρο χρόνο μετά την οπισθοχώρηση από την προέλαση προς την Αγκυρα. Ακόμα και οι ίδιοι οι Τούρκοι θα δυσκολευτούν να το πιστέψουν: από το 1912 έως το 1921, ο ελληνικός στρατός επελαύνει. Ακόμα και στον Σαγγάριο, τον Αύγουστο του 1921, μολονότι ο αντικειμενικός σκοπός δεν επιτεύχθηκε, ο ελληνικός στρατός δεν θα χάσει καμία από τις πολυάριθμες μάχες στις οποίες θα εμπλακεί είτε επιθετικά είτε αμυντικά.
Το 1922, στον νότιο τομέα του μετώπου, το Α΄ και το Β΄ Σώμα Στρατού διαλύθηκαν τελείως και όταν ξεκίνησε η υποχώρηση, ο ελληνικός στρατός είχε πια μετατραπεί σε ομάδες, ακόμα και συμμορίες φυγάδων.
Στον βόρειο τομέα, το Γ΄ Σώμα Στρατού ενημερώθηκε για την τουρκική επίθεση στις 18 Αυγούστου. Αμέσως ξεκίνησε πορεία υποχώρησης προς την Πάνορμο, καταδιωκόμενο μεν αλλά συντεταγμένα, σέρνοντας μαζί του και πολλούς χριστιανούς αμάχους.
Ο Κιουσόπουλος βρισκόταν στον νότιο τομέα. Στα επόμενα τέσσερα σημειώματα αυτής της εβδομάδας, θα τον ακολουθήσουμε σε αυτή την αγωνιώδη πορεία να φτάσει στη θάλασσα…
