Είμαι παιδί της Μεταπολίτευσης. Της πιο τυχερής γενιάς του Ελληνισμού από τη μάχη του Ματζικέρτ. Της γενιάς που έζησε στην πληρέστερη και ωριμότερη Δημοκρατία που γνώρισε ο τόπος. Ημασταν η ηλικία της ευμάρειας, η τελευταία γενιά που είχε τη σιγουριά ότι θα ζήσει καλύτερα από τους γονείς της. Οι περισσότεροι δεν χρειάστηκε να δουλέψουμε για να σπουδάσουμε όπως οι γονείς μας – με τα χρήματα των γονέων μας σπουδάσαμε, με τα χρήματα των παιδιών μας γνωρίσαμε την ευζωία. Ακόμη πληρώνουν.
Οταν ήρθε η χρεοκοπία, οι περισσότεροι από εμάς είχαμε διαγράψει το μεγαλύτερο μέρος της επαγγελματικής μας διαδρομής, είχαμε αποκτήσει εξωστρέφεια, κοσμοπολιτισμό και είχαμε πετύχει τους περισσότερους στόχους μας. Η κρίση μας βρήκε πενηντάρηδες, στην κορυφή του κάτω μπουκαλιού της κλεψύδρας του πλούτου, πριν η κλεψύδρα αναστραφεί και πέσουν πρώτα στο κενό τα παιδιά μας. Φυσικά για κάποιους ήταν σκληρό, για τους νέους όμως που ξεκινούσαν ήταν σκληρότερο.
Η πτώση της χούντας ήταν μια γιορτή. Μια μέθεξη Δημοκρατίας, χαράς, γλεντιού. Οι άνθρωποι έβγαιναν στους δρόμους με κάθε ευκαιρία, να διαδηλώσουν, να διασκεδάσουν – εμείς τα παιδιά να κοινωνικοποιηθούμε, μετά μια πνιγηρή περίοδο που οι γονείς και οι καθηγητές μας μάς είχαν μεταδώσει τον φόβο για κάτι που δεν καταλαβαίναμε. Τα παιδιά του κέντρου της Αθήνας αρχίσαμε να αντιλαμβανόμαστε την ανελευθερία που ζούσε η χώρα με την κατάληψη της Νομικής και φυσικά με το Πολυτεχνείο – φαντάζομαι στην επαρχία ούτε τότε. Γι’ αυτό η γιορτή μας ήταν πιο εκκωφαντική – βιώναμε την ελευθερία χωρίς στην ουσία να ξέρουμε ότι την είχαμε χάσει.
Οι ήρωές μας ήταν οι αγωνιστές του Πολυτεχνείου και του αντιδικτατορικού αγώνα. Και όσοι ενδύθηκαν αυτή την ιδιότητα. Ηταν οι ροκ σταρ της εποχής, τα απόλυτα είδωλα. Και μέσω αυτών μισήσαμε τη χούντα, τους δεσμοφύλακες και τους βασανιστές τους σαν το απόλυτο κακό. Γι’ αυτό υπήρξε και αυτή η επαίσχυντη συλλογική ανοχή στη «17 Νοέμβρη» τα πρώτα χρόνια, τότε που σκότωνε βασανιστές. Είχαμε τον φανατισμό του νεοφώτιστου.
Η Μεταπολίτευση ήταν μια υπερπροστατευτική μαμά που δεν ήθελε να αφήσει τα παιδιά της να μεγαλώσουν με τις δυνάμεις τους.
Διαδηλώναμε δίπλα στους αντιστασιακούς και είχαμε την πεποίθηση ότι ταυτιζόμασταν. Οτι συμμετείχαμε κι εμείς σε κάποια μορφή αγώνα. Μαζί τους φυσικά ομογενοποιήθηκαν πολλοί αμέτοχοι, όλων των ηλικιών – αγωνιστές μετά Χριστόν. Ετσι πέρασαν τα χρόνια και η δική μου γενιά έβγαλε τους περισσότερους αγωνιστές της Δημοκρατίας από οποιαδήποτε άλλη, αφού αγώνας θεωρείτο η συμμετοχή σε διαδηλώσεις, γενικές συνελεύσεις, προεκλογικές συγκεντρώσεις.
Πολλοί ασφαλώς έκρυψαν μέσα στο ξεφάντωμα της Δημοκρατίας την απουσία τους από οποιαδήποτε αντίσταση στη χούντα· άλλωστε οι απόντες ήταν η συντριπτική πλειονότητα των Ελλήνων. Αυτοί όμως που δεν μπορούσαν να κρυφτούν από μας ήσαν οι ενήλικοι που ξέραμε. Οι συγγενείς, οι καθηγητές μας. Ο πατέρας μου ήταν ανώτατος εκπαιδευτικός, μετεκπαίδευε δασκάλους στο Μαράσλειο. Τον είχα ρωτήσει και μου είχε πει, τι ήθελες, να σταματήσουμε να εκπαιδεύουμε δασκάλους και παιδιά; Τώρα τον καταλαβαίνω, τότε όχι, αλλά τον αγαπούσα πολύ και δεν θέλησα να προχωρήσω. Στους καθηγητές πάντως ήμουν αμείλικτος, και εγώ και όλοι μας. Τότε συνέβη κάτι που εκ των υστέρων κατάλαβα ότι ήταν κομβικό γι’ αυτό που στη συνέχεια ονομάσαμε κουλτούρα της Μεταπολίτευσης. Οι καθηγητές έχασαν εξουσία. Εχασαν τον σεβασμό μας. Αλλά και η συμπεριφορά των ίδιων απέναντι στους μαθητές άλλαξε οβιδιακά. Οπως και να το κάνουμε, ήσαν οι φορείς ενός αυταρχικού σχολείου στο οποίο μέχρι τότε υπήρχε άφθονη λεκτική και σωματική βία – αυτή η βία είχε εξαφανιστεί τον Σεπτέμβριο του ’74 που γυρίσαμε στο σχολείο. Οι καθηγητές ήσαν σχεδόν φοβικοί απέναντί μας μην τυχόν και τους παρασύρει το ρεύμα της περίφημης αποχουντοποίησης. Οι ίδιοι υπονόμευσαν το κύρος τους.
Η εκθρόνιση και απομυθοποίηση των καθηγητών μάς έγινε βίωμα. Στη δική μας γενιά άνθησαν στη χώρα μας οι ιδέες της αντιαυταρχικής εκπαίδευσης κι εμείς μεταδώσαμε στα παιδιά μας, άλλοι ενσυνείδητα, άλλοι όχι, την αμφισβήτηση της εξουσίας του καθηγητή. Για άλλα παιδιά σήμαινε γόνιμη αντιπαράθεση με την καθηγητική αυθεντία, για άλλα όμως έλλειψη σεβασμού στους δασκάλους. Πάντως, η τωρινή ακραία εικόνα παιδιών που δέρνουν καθηγητές υποψιάζομαι ότι έχει το σπέρμα της στη μαζική εκβαράθρωση των καθηγητών που έγινε το ’74.
Οπως και η εικόνα των φοιτητών που χτίζουν καθηγητές υποψιάζομαι ότι έχει μια συγγένεια με τη δουλική συμπεριφορά των χουντικών καθηγητών που επανήλθαν και μας έβαζαν τα πιο εύκολα θέματα για να μη μας θυμώσουν. Μου ενισχύει αυτή την υποψία, της κατάργησης δηλαδή μιας άτυπης ιεραρχίας που κανοναρχούσε επί δεκαετίες την ελληνική κοινωνία, όταν στον στρατό είδα να απαξιώνουν αξιωματικούς με κλάρες στο καπέλο που είχαν υπηρετήσει επί χούντας. Στον στρατό είχε διαβρωθεί η έννοια της ιεραρχίας. Φαντάζομαι και στις υπόλοιπες δομές του κράτους.
Νομίζω ότι όλα αυτά αύξησαν τον βαθμό ανηλικότητας της κοινωνίας μας. Η Μεταπολίτευση ήταν μια υπερπροστατευτική μαμά που δεν ήθελε να αφήσει τα παιδιά της να μεγαλώσουν με τις δυνάμεις τους στην άγρια πίστα της ζωής και φρόντιζε πάντα να φτιάχνει ένα προστατευτικό κουκούλι γύρω τους. Ο αντιαυταρχισμός έγινε ιδεολογία, αλλά χωρίς περιεχόμενο. Το παιδί δεν έπρεπε να το μαλώσει ο δάσκαλος, οι φοιτητές έπρεπε να έχουν ένα ιδιόκτητο πανεπιστημιακό άσυλο για να νιώθουν ασφαλείς, να σπουδάσουν με μεγάλες διευκολύνσεις, να πάρουν πτυχίο μετά από χρόνια, για να έχουν τη δυνατότητα να εργαστούν στο Δημόσιο ή κάπου αλλού με πολλές κρατικές επιδοτήσεις. Ετσι μάθαμε εμείς, έτσι κάναμε και στα παιδιά μας. Στο τέλος τους στερήσαμε τον πλούτο τους, αφού πρώτα σε αντάλλαγμα τους είχαμε απομειώσει την ατομική τους ευθύνη. Την ατομική ευθύνη, τον πυρήνα της Δημοκρατίας, την ξεθωριάσαμε στο όνομα της Δημοκρατίας.
