Παρατηρήθηκε, για άλλη μία φορά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, μετά τον θάνατο του Αλέν Ντελόν την προηγούμενη εβδομάδα, καθώς και μετά την πρόσφατη απώλεια του Χρήστου Γιανναρά. Είχε ενίοτε τη μορφή διαμάχης, που συνοψιζόταν χοντρικά στο εξής ερώτημα: άραγε όταν πεθαίνει κάποιος διάσημος ή έστω γνωστός στο ευρύ κοινό, οι πρώτοι αποχαιρετισμοί στη δημόσια σφαίρα οφείλουν να του αποδίδουν τις δέουσες τιμές ενώπιον του αμετάκλητου γεγονότος και να «κρατούν τα καλά»; Ή όσα μας έκαναν να διαφωνούμε ή και να οργιζόμαστε με τον εκλιπόντα πρέπει να λέγονται με ειλικρίνεια και εντιμότητα ακόμη και αμέσως μετά την εκδημία του;
Το «ντιμπέιτ» έγινε κατά τόπους τόσο έντονο, ώστε μερικοί έφτασαν να χαράξουν και ορισμένες κατευθυντήριες γραμμές. Οι μεν συνοψίζονταν στην –παρερμηνευμένη εδώ που τα λέμε– φράση «ο νεκρός δεδικαίωται» ή στην παραδοχή ότι αυτές τις στιγμές η πιο ανθρώπινη στάση απέναντι στον αποθανόντα και στους οικείους του είναι ο σεβασμός και ο παραμερισμός της ανάγκης για… έκφραση, ενώ οι δε υπογράμμιζαν ότι άλλο το ιδιωτικό πένθος και άλλο οι δημόσιες κρίσεις για ένα δημόσιο πρόσωπο. Κάποιος έφτασε να πει ότι η γνώμη για τον μακαρίτη πρέπει να διατυπώνεται το γρηγορότερο, γιατί μετά το θέμα μπαγιατεύει.
«Μα, θα επιβάλουμε κανόνες στο πένθος και στον αποχαιρετισμό;» με ρωτούσε τις προάλλες ένας ανεξίθρησκος συνομιλητής. Οχι, αλλά έχω την αίσθηση πως, όπως και σε πολλά παρόμοια ζητήματα, κάποια συναισθηματική πυξίδα, κάποια ωφέλιμη πρακτική θα μπορεί να βρεθεί. Δεν χρειάζεται να προτάσσει ως σημαντικότερο όλων την ευπρέπεια –νομίζω ότι δεν είναι το ζητούμενο σε όλες τις καταστάσεις– ούτε και να αναγνωρίζει μόνο στις αυθεντίες το δικαίωμα να κρίνουν. Μπορεί, όμως, να θεωρεί ως δεδομένο και όχι ως επειγόντως αποδεικτέο το ότι οι άνθρωποι έχουν και πτυχές που αρέσουν στους άλλους ή όχι. Ειδάλλως θα ήταν είδωλα, θεοί.
Ενα ερώτημα είναι αν μια τέτοια στάση μπορεί να ευδοκιμήσει στα social media, όπου τα πρόσωπα δεν συνδέονται οπωσδήποτε από κάποια ουσιαστική σχέση, ούτε πρέπει την επόμενη ημέρα να συνυπάρξουν. Δεν είναι τυχαίο ότι τα ανά τον κόσμο τελετουργικά θανάτου έχουν και μια συλλογική διάσταση, που φέρνει πιο κοντά τον νεκρό και τους οικείους του με την κοινότητα. Και τα social media, ενώ εκμηδενίζουν τις αποστάσεις, σαν να διαθέτουν ήδη και δικές τους τελετουργίες, καμιά φορά τις μεγαλώνουν.
