«Σήμερα θα μιλήσουμε για τη χαρά της αποταμίευσης». Η καλεσμένη του σχολείου στην ημερίδα αποταμίευσης μας μοίρασε ένα φυλλάδιο με φωτογραφίες κουμπαράδων σε σχήμα γουρουνιού και ευτυχισμένους νέους που έβαζαν στη σχισμή το πρώτο τους ευρώ. Απ’ το καρτουνίστικο κεφάλι τους έβγαινε κάτι σαν ηλεκτρική λάμψη. Η κοπέλα πάσχιζε να μας εξηγήσει πως βάζοντας στο πλάι ακόμη και λίγα κέρματα και ξεχνώντας την ύπαρξή τους μπορείς να μαζέψεις μία μικρή περιουσία. Οπως και στο μάθημα των θρησκευτικών, έτσι και σ’ αυτό το υποτυπώδες μάθημα προσωπικών οικονομικών, το βασικό ήταν να καταλάβεις την αξία της αναβολής: η ευχαρίστηση που αργεί πολλαπλασιάζει τα καλά και ωφέλιμα κ.λπ. Βαριόμουν.
Η αποταμίευση μου φαινόταν σαν κάτι που κάνουν οι ηλικιωμένοι – πρέπει να έχεις στο πλάι για τα νοσήλια και τους γιατρούς. Πέρασα μεγάλο μέρος των νεανικών μου χρόνων ξοδεύοντας τα λεφτά μου. Θα ήθελα να προσθέσω «αλόγιστα», αλλά δεν μπορείς να ξοδέψεις αλόγιστα όταν η πρώτη σου δουλειά είναι το 2015 στην Ελλάδα κι ο μισθός 500 ευρώ. Κατάλαβα την αξία της αποταμίευσης διαβάζοντας όχι κάποιον συντηρητικό οικονομολόγο, αλλά τα βιβλία του Τομά Πικετί. Κάπου στο Κεφάλαιο και Ιδεολογία εξηγούσε ότι, για να μη ζεις μία ζωή πρεκαριάτου (δηλαδή επισφάλειας), καλό είναι να έχεις λεφτά στην τράπεζα. Είναι επίσης σημαντικό προκειμένου να βρεις κάποια δουλειά που πραγματικά σου αρέσει. Αλλιώς είσαι εγκλωβισμένος σε κάτι σαν λακκούβα φτώχειας, όπου λες ναι σε δουλειές που σου είναι παντελώς αδιάφορες με βασικό στόχο τα χρήματα και όχι την άντληση κάποιου είδους ικανοποίησης από το έργο σου.
Τι σχέση έχει αυτό με την κρίση ψυχικής υγείας στους νέους ενήλικες; Μάλλον μεγάλη. Πολλοί νέοι άνθρωποι νιώθουν ότι έχουν κολλήσει σε μια καριέρα που καθόλου δεν τους ενδιαφέρει. Δεν χαμογελούν το πρωί στον δρόμο για τη δουλειά ή το λάπτοπ. Δεν λένε «ευχαριστώ» για όσα έχουν. Νιώθουν να πνίγονται σε δουλειές που δεν τους λέγανε και πολλά όταν ήταν 25, αλλά που, φυσικά, τις ανέλαβαν γιατί η εναλλακτική ήταν η στέρηση. Σε μία επανένωση παλαιών συμφοιτητών στο Ρότερνταμ, ένας φίλος και πρώην συγκάτοικος για λίγους μήνες μού είχε πει «μου αρέσει πολύ που είμαστε 30, δεν καταλαβαίνω γιατί γίνεται τέτοιος χαμός με τα 20κάτι, είχα βαρεθεί να είμαι φτωχός και να ζω από δω κι από ’κει σε τρώγλες». Μήπως η πρώτη ενηλικίωση είναι υπερεκτιμημένη; Και μήπως δημιουργούνται ανεδαφικές προσδοκίες γύρω από τα είκοσι, με αποτέλεσμα να τσακίζεται η ήδη διαλυμένη ψυχική υγεία των νέων ενηλίκων;
Σίγουρα οι νέοι άνθρωποι βιώνουν μια κρίση νοήματος και πίστης. Μακριά από πολιτικά κόμματα και θρησκευτικές ή φιλοσοφικές ιδέες που θα μπορούσαν να νοηματοδοτήσουν τη ζωή τους, αρκετοί καταναλώνοντας τέχνη χωρίς αληθινή επαφή με την τέχνη, σε καριέρες που αρχίζουν και τελειώνουν στην οθόνη του υπολογιστή. Δυσκολεύονται να συνδεθούν με τους γύρω τους. Το κόλπο είναι να προσπαθείς να καλύπτεις το σύνολο των αναγκών σου μόνος σου, και για τις ανάγκες που χρειάζεται και κάποιος άλλος να χρησιμοποιείς μία από τις άπειρες εφαρμογές περιστασιακής ανακούφισης μοναξιάς (το ξέρετε ότι πολλοί ανοίγουν Tinder απλώς για να έχουν κάποιον να μιλήσουν στο μπαρ;).
Οι πιθανότητες στα 20-29 να μην έχεις βρει τον άντρα ή τη γυναίκα των ονείρων σου, ενώ ταυτόχρονα η κοινωνία σε λούζει με προσδοκίες αξιοποίησης της ομορφιάς και της νιότης σου, είναι τεράστιες. Μπορεί να σπουδάζεις ακόμη από ’δω κι από ’κει κι ο μόνος που σού μιλάει το βράδυ να είναι ο ASMR youtuber που κουρνιάζει στο προσκεφάλι σου. Μπορεί να θέλεις ν’ αλλάξεις καριέρα και ακόμη να μην έχεις αποταμιεύσει μισό ευρώ, ώστε να μπορείς ρεαλιστικά να το κάνεις, ενώ μπορεί να είσαι στη δουλειά των ονείρων σου αλλά να θεωρείσαι ακόμη η «μαθητευόμενη». Οι πιθανότητες να μένεις σε τρώγλες ή με ανθρώπους που πλέον δεν συμπαθείς είναι επίσης μεγάλες. Φυσικά παίζει ρόλο και πού βρίσκεσαι. Οπως μπορείτε να δείτε εδώ (https://www.euronews.com/
Η αρθρογράφος του The Atlantic Faith Hill ισχυρίζεται ότι η πρώτη ενηλικίωση είναι υπερεκτιμημένη (Young Adults Are In Crisis, The Atlantic). Λίγο – πολύ όλοι πιστεύουν ότι τα πας καλά, ενώ εσύ μπορεί να βιώνεις τον εξής Αρμαγεδδώνα: ζωή μετά το πανεπιστήμιο (άρα αληθινές προκλήσεις και όχι απλή μάχη να σου πει μπράβο ο καθηγητής), μηδέν καθοδήγηση, παρέες που διαλύονται μαζί με τις συγκολλητικές τους ουσίες, μοναξιά, κρίση νοήματος (είσαι πολύ μέτα- για τους -ισμούς, με αποτέλεσμα να καπνίζεις μόνος στο διαμέρισμα λερώνοντας το μυαλό σου με τον εθισμό σου στο Ιντερνετ). Κοντολογίς: μια γενική εντύπωση πως δεν έχεις ιδέα τι κάνεις σ’ αυτόν τον κόσμο. Αν πάρεις αποφάσεις, κάνεις δοκιμές, αποτύχεις και ξαναπροσπαθήσεις, το πράγμα στρώνει.
Η Faith Hill μάς καλεί να φανταστούμε έναν κόσμο όπου χαμηλώνουμε λίγο τη λάμψη της πρώτης νεότητας. Ας ρίξουμε τους τόνους. Ας παραδεχθούμε ότι είναι δύσκολες, μία προς μία, οι επιλογές πριν από τα τριάντα κι ότι καλείσαι να τις κάνεις σ’ έναν κόσμο χαοτικό. Γι’ αυτό βρήκα το άρθρο της Hill τόσο παρήγορο: δεν κάνεις κάποιου είδους μεγαλειώδες λάθος εάν δεν ξέρεις τι θες στα 20, εάν ακόμη προσπαθείς να στρώσεις τη ζωή σου στα 29 και δεν είσαι περίεργος που δεν χοροπηδάς όλη μέρα στα 27, όπως οι νέοι στις διαφημίσεις. Στην πραγματική ζωή μάλλον στα 27 έχεις κάποιον πραγματικά χάλια μισθό ή σπουδάζεις κι άλλο χωρίς να είσαι σίγουρος ότι σου αρέσει το οτιδήποτε. Ο πολιτισμός μας σού λέει να δείχνεις διαρκή ενθουσιασμό, θα μπορούσαμε, όμως, να αποθεώνουμε συχνότερα αξίες όπως η αντοχή, η επιμονή, η προσήλωση, οι βαθιές φιλίες, η γαλήνια μοναχικότητα, η ειλικρίνεια και –γιατί όχι– η στωικότητα, ούτε μεγάλοι ενθουσιασμοί ούτε μεγάλες θλίψεις, δεν χρειάζεται να ζούμε όλοι σαν να –χουμε διαταραχή.
Ισως οι ανεδαφικές προσδοκίες από την πρώτη νεότητα έχουν ως αποτέλεσμα αυτούς τους παραλημένους ενήλικες που δεν μπορούν να διαλέξουν τη ζωή τους και ν’ αρχίσουν να τη χτίζουν, γιατί νιώθουν κλειδωμένοι στις αποφάσεις καριέρας και προσωπικής ζωής που πήραν πριν από τα τριάντα, όταν ακόμη είχαν άχυρο αντί για μυαλό και 0,0 υπόλοιπο στον τραπεζικό τους λογαριασμό. Και μήπως όλο αυτό το κύμα από υπερμεγέθη μωρά που κλαψουρίζουν γύρω μας, γιατί ήταν όνειρο απατηλό η «ζωή» που τους έταξαν, ή όλες αυτές οι στρατιές από ηλικιωμένους που παλιμπαιδίζουν και νεολαγνίζουν σχετίζονται με μία φαντασίωση περί νεότητας που λίγη σχέση έχει με την πραγματικότητα; Δεν ξέρω. Κανείς –πλην της λογοτεχνίας– δεν με είχε προετοιμάσει γι’ αυτόν τον χυλό εμπειριών γύρω στα 27, την ηλικία της αληθινής μελαγχολίας. Σε μερικές ημέρες θα είμαι 32. Κανείς δεν μου είχε πει ότι θα είναι τόσο ωραία.
