Και το όνομα αυτής: Κάγια Κάλας. Προταθείσα ως η νέα ύπατη εκπρόσωπος της Ενωσης για θέματα εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας, η Εσθονή πρωθυπουργός έχει να φέρει εις πέρας έναν Ηράκλειο άθλο.
Ο λόγος δεν είναι η έλλειψη ικανοτήτων ή εμπειρίας. Αντιθέτως, μπορεί να υποστηριχθεί ότι η Κάλας –η οποία αν τελικώς αναλάβει καθήκοντα θα είναι και αντιπρόεδρος της Επιτροπής βάσει του άρθρου 18 παρ. 4 της Συνθήκης για την Ε.Ε.– είναι το κατάλληλο άτομο στην κατάλληλη θέση. Πριν αναλάβει την πρωθυπουργία της χώρας της είχε διατελέσει, μεταξύ άλλων, ευρωβουλευτής και βουλευτής, ενώ διαθέτει νομικό υπόβαθρο στο ενωσιακό δίκαιο. Ο πατέρας της, Σίιμ Κάλας, διετέλεσε επίσης πρωθυπουργός της Εσθονίας και Ευρωπαίος επίτροπος. Η ίδια θεωρείται μια ασυμβίβαστη «φωνή» με δεδηλωμένη δυσπιστία προς τη Ρωσία, κάτι που σίγουρα μέτρησε υπέρ της πριν επιλεγεί από τους αρχηγούς των κρατών-μελών και την πρόεδρο Φον ντερ Λάιεν.
Ο λόγος, ωστόσο, για τον οποίο το έργο μπροστά της είναι τιτάνιο, είναι διττός. Πρώτον, η ίδια η θέση της ύπατης εκπροσώπου της Ε.Ε. αποτελεί «ηλεκτρική καρέκλα». Από τη μέρα που η εν λόγω θέση (με τις σημερινές αρμοδιότητες) θεσπίστηκε με τη Συνθήκη της Λισσαβώνας το 2009, καμία και κανένας από τους προκατόχους της δεν άφησε το εν λόγω πόστο… αλώβητος. Πιο συγκεκριμένα, η Κάθριν Αστον, η Φεντερίκα Μογκερίνι και ο (τρέχων ύπατος εκπρόσωπος) Ζοσέπ Μπορέλ δέχθηκαν ποικίλες κατηγορίες: από απραξία μέχρι υπερβολική φιλοδοξία και αδυναμία να συγκεράσουν τα αντικρουόμενα συμφέροντα των κρατών-μελών.
Το τελευταίο είναι, πράγματι, εξαιρετικά δυσχερές. Τα κράτη-μέλη χαράσσουν τη δική τους εξωτερική πολιτική και για λόγους ιστορικούς (αλλά και τυχοδιωκτικούς) δύσκολα απαντάται η απαραίτητη διπλωματική συναστρία ώστε είκοσι επτά ΥΠΕΞ να συμφωνήσουν σε κρίσιμα ζητήματα. Ακόμη και όταν αυτό συμβεί, συνήθως θα συμβεί έπειτα από καθυστέρηση και (συχνά δύσπεπτους) συμβιβασμούς.
Η Κάγια Κάλας είναι το κατάλληλο άτομο στην κατάλληλη θέση. Θεωρείται μια ασυμβίβαστη «φωνή» με δυσπιστία προς τη Ρωσία, κάτι που σίγουρα μέτρησε υπέρ της πριν επιλεγεί για τη θέση.
Σε κάθε περίπτωση, ο ρόλος της ύπατης εκπροσώπου είναι συγκεκριμένος και καθορίζεται από τις συνθήκες της Ε.Ε. Ειδικότερα, η ύπατη εκπρόσωπος ασκεί την κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφαλείας της Ενωσης, ενώ συμβάλλει –με τις προτάσεις της– στον σχεδιασμό της πολιτικής αυτής. Ενεργεί κατά τον ίδιο τρόπο για την κοινή πολιτική ασφάλειας και άμυνας, και συγχρόνως προεδρεύει του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων και είναι επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Αμυνας.
Πρόκειται, συνεπώς, για μια κομβική θέση, με επίκεντρο τη διασφάλιση της συνοχής της εξωτερικής δράσης της Ε.Ε. Ωστόσο, για να συμβεί αυτό θα πρέπει να υπάρχει consensus μεταξύ των κρατών-μελών, για την επίτευξη του οποίου η προσωπικότητα της ύπατης εκπροσώπου θα είναι καίριας σημασίας.
Και μεταβαίνουμε στον δεύτερο, και προφανή, λόγο για τον οποίο το έργο της Κάλας θα είναι ιδιαίτερα δύσκολο: βρισκόμαστε σε περίοδο τεράστιας γεωπολιτικής αναταραχής. Ο πόλεμος στην Ουκρανία, σε συνδυασμό με τις αμερικανικές προεδρικές εκλογές του φθινοπώρου, καθιστούν το πεδίο ιδιαίτερα ρευστό. Οι ad hoc συμμαχίες Ευρωπαίων ηγετών με τον πρόεδρο Πούτιν ή την επόμενη ηγεσία των ΗΠΑ θα καθορίσουν το κατά πόσο η Κάλας θα καταφέρει, σε αντίθεση με τους προκατόχους της, να αφήσει το στίγμα της σε αυτή τη θέση. Μόνο ο χρόνος θα δείξει.
* Ο κ. Δημήτρης Κυριαζής είναι επ. καθηγητής Νομικής Σχολής ΑΠΘ.
