Χθες είδαμε ότι ο Αμερικανός φυσικός Μπράιαν Γκριν στο βιβλίο του «Η δομή του κόσμου. Χώρος, χρόνος και η υφή της πραγματικότητας» (μτφρ.: Μαριάννα Φλωράκη, εκδ. Ροπή) γράφει πως τις πρώτες στιγμές της δημιουργίας του σύμπαντος θεμελιώθηκαν φυσικές συνθήκες που ευνόησαν την πορεία του χρόνου μόνο προς τα μπροστά. Κλείσαμε με ένα κρίσιμο ερώτημα όμως: Γιατί να συμβαίνει αυτό;
Θα σας (μας) απογοητεύσω: η φυσική, κατά κανόνα, ερμηνεύει και εξηγεί θεωρητικά, ή τεκμηριώνει πειραματικά, το «πώς» στους αθέατους μηχανισμούς του σύμπαντος. Το «γιατί» συνήθως αφήνεται για τους φιλοσόφους και τους ποιητές. Μονάχα που και οι τελευταίοι είναι καλοί στο να αναδιατυπώνουν τα ερωτήματα χωρίς να φτάνουν σε απαντήσεις.
Προτού φτάσουμε ωστόσο εκεί, τα πράγματα είναι ήδη περίπλοκα από μόνα τους. Παραπάνω μιλήσαμε για «πορεία του χρόνου». Πορεία σημαίνει ότι κάτι κινείται· κυλάει.
Κυλάει όμως ο χρόνος; Η καθημερινή αίσθηση είναι αδιαμφισβήτητη. Τα χρόνια κυλούν, οι άνθρωποι μεγαλώνουν και χάνονται. Γίνονται αναμνήσεις μέσα μας όπως, ίσως, θα γίνουμε κι εμείς αναμνήσεις κάποτε –ας ελπίσουμε στο απώτερο μέλλον– στο μυαλό των αγαπημένων μας. Τι καλύτερη απόδειξη από αυτή ότι ο χρόνος κυλάει;
Και ωστόσο… «μια αναδιατύπωση μερικών ιδεών του Αϊνστάιν για την ειδική σχετικότητα παρέχει αποδείξεις ότι ο χρόνος ΔΕΝ κυλά» (δική μας η έμφαση).
Το είχε πει και ο ίδιος ο Αϊνστάιν σε μια επιστολή του: «Για εμάς τους πεπεισμένους φυσικούς, η διάκριση ανάμεσα στο παρελθόν, το παρόν και το μέλλον είναι μόνο μια ψευδαίσθηση, ωστόσο επίμονη».
«Το μόνο που είναι αληθινό είναι η ολότητα του χωρόχρονου», σχολιάζει ο Γκριν, ο οποίος τον αναπαριστά σαν μια φραντζόλα ψωμί, κομμένη σε φέτες: οι φέτες είναι οι χρονικές στιγμές που ζούμε. Ολο αυτό μαζί όμως είναι ένα: ο χρόνος σαν μονο-μπλοκ!
Δεν μπορούμε να το αντιληφθούμε διότι είμαστε ΜΕΣΑ στη φραντζόλα και στις φέτες της. Δεν μπορείς να βγεις απ’ έξω και να κοιτάξεις από πάνω όλο το «σώμα» του χωρόχρονου, αλλά με βάση τη Σχετικότητα του Αϊνστάιν (μάλλον: τις απειράριθμες προεκτάσεις και συνέπειες της θεωρίας που συνεχίζει να επιβεβαιώνεται έως σήμερα πειραματικά) «κάθε στιγμή υπάρχει. Υπό διεξοδικό έλεγχο, το ποτάμι του χρόνου που ρέει περισσότερο αναπαριστά ένα μεγάλο κομμάτι πάγου, όπου κάθε στιγμή είναι για πάντα παγωμένη».
«Δεν υπάρχει ροή», επιμένει ο Γκριν. «Αν διασκεδάζατε τα μεσάνυχτα την παραμονή της Πρωτοχρονιάς το 1999, εξακολουθείτε να το κάνετε, αφού αυτή είναι απλώς μια αμετάβλητη περιοχή στον χωρόχρονο».
Η καθημερινή μας εμπειρία εδώ βρίσκεται σε μετωπική σύγκρουση. Γιατί; Λόγω της γλώσσας, σε μεγάλο βαθμό. Αόριστος, παρατατικός, ενεστώτας, εξακολουθητικός μέλλοντας κ.ο.κ. Αλλά ο Γκριν είναι απόλυτος: «Μην μπερδεύετε τη γλώσσα με την πραγματικότητα. Η ανθρώπινη γλώσσα είναι πολύ καλύτερη στο να αποδίδει τις ανθρώπινες εμπειρίες από το να εκφράζει το βάθος των φυσικών νόμων».
