Η στρατιωτική επιχείρηση των ουκρανικών δυνάμεων στη ρωσική περιφέρεια του Κουρσκ ξεκίνησε στις αρχές του Αυγούστου και εξελίσσεται επιτυχημένα μέχρι σήμερα. Αν και ο ρυθμός της προέλασης έχει επιβραδυνθεί σημαντικά, το Κίεβο έχει κατορθώσει να θέσει υπό τον έλεγχό του εκατό κωμοπόλεις και χωριά σε μια γεωγραφική έκταση 1.300 τετραγωνικών χιλιομέτρων (δηλαδή περίπου το μέγεθος της Ρόδου). Το προγεφύρωμα είναι μεν μικρό σε σύγκριση με τα υπό ρωσική κατάληψη ουκρανικά εδάφη, αλλά μεγάλης σημασίας, όπως θα αναλυθεί στη συνέχεια.
Με την αποστολή ταχυκίνητων δυνάμεων κρούσης, το Κίεβο αιφνιδίασε τη ρωσική πολιτική και στρατιωτική ηγεσία. Πρόκειται για μια στρατιωτική επιχείρηση που είναι καλά οργανωμένη, με εμπλοκή τουλάχιστον τριών ταξιαρχιών του ουκρανικού στρατού και εγγύς αεροπορική υποστήριξη. Δίχως αμφιβολία, η επιχείρηση έχει ανυψώσει το φρόνημα του ουκρανικού λαού, που συνεχίζει να στοχοποιείται από μαζικούς ρωσικούς βομβαρδισμούς. Ωστόσο, η μερική μεταφορά του πολέμου στην άλλη πλευρά των ρωσοουκρανικών συνόρων προκαλεί μεγάλο προβληματισμό σε ορισμένες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες για δύο λόγους.
Πρώτον, δεν είναι σαφές τι ακριβώς επιδιώκει η ουκρανική ηγεσία με τη συγκεκριμένη ενέργεια. Ο πρόεδρος Ζελένσκι πρόσφατα δήλωσε ότι ο σκοπός της επιχείρησης είναι να προστατευθούν παραμεθόριες ουκρανικές πόλεις και να αιχμαλωτιστούν Ρώσοι στρατιώτες για να ανταλλαγούν στη συνέχεια με αντίστοιχους Ουκρανούς. Προφανώς, αυτοί οι δύο λόγοι δεν επαρκούν για να εξηγήσουν γιατί ελήφθη η απόφαση. Μια τέτοια διείσδυση σε ρωσικό έδαφος δεν είναι απλή υπόθεση και αυτό το αντιλαμβάνονται οι πάντες στην Ουκρανία.
Δεύτερον, αρκετοί Ευρωπαίοι πολιτικοί φοβούνται ότι η ουκρανική επίθεση θα προκαλέσει μία ακόμη μεγαλύτερη κλιμάκωση του πολέμου. Από τη στιγμή που χρησιμοποιείται δυτικός στρατιωτικός εξοπλισμός για να καταληφθούν ρωσικά εδάφη, η Μόσχα μπορεί να οδηγηθεί στο συμπέρασμα ότι διακυβεύεται η επιβίωση του ίδιου του κράτους. Ο μεγάλος φόβος είναι ότι το Κρεμλίνο θα αποφασίσει τελικά να κάνει χρήση τακτικών πυρηνικών όπλων για να τιμωρήσει την Ουκρανία και να την οδηγήσει στη συνθηκολόγηση. Κάτι τέτοιο, πάντως, δεν διαφαίνεται στον ορίζοντα, παρά τις πυρηνικές απειλές που εκτοξεύονται συχνά από τους Ρώσους αξιωματούχους. Το Κρεμλίνο γνωρίζει καλά ότι ένα πυρηνικό πλήγμα εναντίον της γειτονικής χώρας θα οδηγούσε στην πλήρη διεθνή απομόνωση, ακόμη και από φιλικά διακείμενες χώρες.
Η πολύπαθη Ουκρανία κερδίζει πολύτιμο χρόνο έναντι όσων καλούν σε μια διαπραγμάτευση που θα αφήσει τη χώρα ακρωτηριασμένη και ταπεινωμένη.
Παρά τον προβληματισμό που υπάρχει στην Ευρώπη, η ουκρανική στρατιωτική στρατηγική είναι η ενδεδειγμένη. Για αρκετούς λόγους, ο ρωσικός στρατός έχει το επιχειρησιακό πλεονέκτημα στο μέτωπο της ανατολικής Ουκρανίας. Λόγω αριθμητικής υπεροχής και μεγαλύτερης παραγωγής πολεμικού υλικού, η Μόσχα μπορεί τελικά να καταλάβει ακόμη περισσότερα εδάφη στη συγκεκριμένη περιοχή. Συνιστά κοινή παραδοχή ότι ο ουκρανικός στρατός διαθέτει λιγότερους στρατιώτες, πυρομαχικά και μέσα για να αμύνεται συνεχώς έναντι υπέρτερων εχθρικών δυνάμεων. Με άλλα λόγια, ο χρόνος γενικά δεν είναι υπέρ του Κιέβου.
Σε κάθε περίπτωση, η ουκρανική στρατιωτική επιχείρηση έχει αντλήσει πολύτιμα διδάγματα από τη σύγχρονη στρατιωτική ιστορία. Κατά τη διάρκεια του αραβοϊσραηλινού πολέμου του 1973, για παράδειγμα, η δημιουργία ενός ισραηλινού προγεφυρώματος στη δυτική πλευρά της Διώρυγας του Σουέζ λειτούργησε καταλυτικά για τον τερματισμό του πολέμου. Η διεξαγωγή του πολέμου συνεχίζει να απαιτεί τόλμη και αποφασιστικότητα, ειδικά αν ο αντίπαλος έχει υπεροχή σε προσωπικό και μέσα.
Η επίτευξη ενός προγεφυρώματος μέσα στη Ρωσία δεν αλλάζει άμεσα την τροπή του πολέμου, αλλά υπονομεύει σημαντικά το ρωσικό αφήγημα περί επικείμενης νίκης. Η προσφυγοποίηση δεκάδων χιλιάδων Ρώσων αμάχων συνιστά μια εξέλιξη με απρόβλεπτες επί του παρόντος συνέπειες. Το σημαντικότερο, όμως, είναι ότι η πολύπαθη Ουκρανία κερδίζει πολύτιμο χρόνο έναντι όσων καλούν σε μια διαπραγμάτευση που θα αφήσει τη χώρα ακρωτηριασμένη και ταπεινωμένη. Ταυτόχρονα, η ουκρανική επιχείρηση δημιουργεί τις προϋποθέσεις για να αποκτήσει το Κίεβο μια καλύτερη διαπραγματευτική θέση μετά το πέρας των εχθροπραξιών. Η ρήση του Ναπολέοντα «η τέχνη του πολέμου έγκειται στο να κερδίζουμε χρόνο, όταν έχουμε κατώτερες δυνάμεις» παραμένει επίκαιρη και ουσιώδης στον 21ο αιώνα.
*Ο κ. Μάνος Καραγιάννης είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και Reader in International Security στο King’s College London.
