Δεν ήταν «fake news»· δεν ήταν «τρολιά»· δεν ήταν καν αστείο με την κλασική έννοια. Η «Ψίμυθος» ήταν ένα σατιρικό σχόλιο, εντελώς διάφανο ως προς την πρόθεσή του, για την υποκρισία και την ανασφάλεια των «εναλλακτικών» παραθεριστών, των «φασαίων» του καλοκαιριού, που πάντα ξέρουν κάτι που οι άλλοι αγνοούν – μια ταβέρνα, μια παραλία, ένα ολόκληρο νησί. Στη σχετική ανάρτηση στο X για το φανταστικό νησί της Ψιμύθου ανταποκρίθηκε πολύς κόσμος που αντιλήφθηκε το συμβολικό πνεύμα της, συμβάλλοντας στον μύθο με περισσότερο μύθο. Επρόκειτο για ένα είδος ιδιωτικής πλάκας σε συνέχειες και σε κοινή θέα. Μόλις όμως το εύρημα έγινε viral, μόλις το οικειοποιήθηκαν brands και άτομα χωρίς την απαιτούμενη ικανότητα κατανόησης, το νησί έγινε Ατλαντίδα: αποκόπηκε από το πλαίσιό του και άρχισε να ταξιδεύει στην αχανή θάλασσα της ψηφιακής ανοησίας· έχασε το χιούμορ του και ξέχασε τον σκοπό του. Ο Αδωνις Γεωργιάδης δεν άργησε να το ερμηνεύσει ως απόπειρα πολιτικής επίθεσης, τα παραδοσιακά, βραδύνοα media άρχισαν να μιλούν γι’ αυτό λες και επρόκειτο για νησί-απάτη που χάρη σ’ εκείνα ξεσκεπάστηκε, και ο Νίκος Ανδρουλάκης το χρησιμοποίησε σε ομιλία του, διαβάζοντας όμως το όνομά του μέσα από ένα χαρτάκι που κρατούσε στο χέρι του (κάποιος του το είχε γράψει ως αστειάκι) και προσθέτοντας «όπως λένε οι νέοι στα social media». Ο,τι και αν ήταν, η Ψίμυθος δεν έζησε πολύ.
Η αξία του ελιτισμού
Το νησί που εφευρέθηκε για να σαρκάσει τον ελιτίστικο προστατευτισμό προς την αυθεντική καλοκαιρινή καλοπέραση, έμελλε να αποδείξει, κατά σατανική ειρωνεία, ότι αυτός ο προστατευτισμός είναι εντέλει απαραίτητος, αν και ελαφρώς γελοίος. Τα μάτια των μαζών είναι διαβρωτικά· οι μόδες είναι κακοποιητικές· η εμπορευματοποίηση της αγνότητας την εξωθεί στον εκφυλισμό. Ομως τα συμπεράσματα στα οποία μας οδηγεί η περίπτωση του κατασκευασμένου νησιού αφορούν όχι μόνον αυτό που το νησί συμβολίζει, αλλά και το μέσο του συμβολισμού: το διαδικτυακό χιούμορ. Σε ζωντανό χρόνο παρακολουθήσαμε πώς μία συμπαθητική έμπνευση του ενός γίνεται κτήμα των πολλών και έπειτα πλαστελίνη στα χέρια όλων. «Τελικά δεν είναι αληθινό νησί…» κατέληξαν απογοητευμένοι κάποιοι χρήστες του X, όταν κατάλαβαν πως το trend της ημέρας έχει διαφορετική προέλευση από αυτή που νόμιζαν. Δεν ήταν μόνο απογοητευμένοι όμως· ένιωσαν ότι κάποιος τους κορόιδεψε! Η ιδέα διοχετεύτηκε στα κοινωνικά δίκτυα, πολλαπλασιάστηκε ανεξέλεγκτα και, σαν νησί που ασθμαίνει υπό το βάρος του υπερτουρισμού, αποσυνδέθηκε από την αρχική αξία της. Το «πήγαινε στο τάδε ταβερνάκι πριν το μάθουν πολλοί και χαλάσει» ισχύει, όπως ισχύει και το «διάβασε το τάδε αστείο πριν το χρησιμοποιήσουν πολλοί και το ξεχειλώσουν». Ο εκδημοκρατισμός που συνεπάγεται η μεγάλη ποσότητα μερικές φορές είναι επιβλαβής για την ποιότητα.
Το πλήθος
Ολα όμως ξεκινούν από το ελληνικό καλοκαίρι και από το άγχος που έχει προκαλέσει σε όσους το απολαμβάνουν βιωματικά και όχι απλώς τουριστικά. Είναι άδικο να λέμε ότι η θερινή εσχατολογία απορρέει από τη νοσταλγία και μόνον. Ναι, οι αναμνήσεις είναι απατηλές, εξιδανικεύουν ό,τι προηγήθηκε, συχνά δε πλάθουν τόπους που δεν υπήρξαν ποτέ – δεν είναι όμως ο ρομαντικός αναστοχασμός επί του παρελθόντος η αιτία που ένα φανταστικό νησί ερέθισε τόσο την κοινή γνώμη. Το πρόβλημα βρίσκεται αλλού: στα γνώριμα τοπία όπου κάθε χρόνο ξεπροβάλλουν νέα κτίσματα· στις γνώριμες αισθήσεις, στις οποίες παρεισφρέουν καινούργιες μυρωδιές και γεύσεις που δεν ζήτησε κανείς· στις ταυτότητες που αποκηρύσσονται, για να αντικατασταθούν από ένα σωρό μη ταυτότητες. Η αλλαγή είναι αναπόφευκτη, αρκεί να γίνεται για κάποιον λόγο· αρκεί να εξυπηρετεί ανάγκη και όχι καπρίτσιο. Είναι η απεύθυνση στο πλήθος τόσο απαραίτητη; Ισως και όχι. Το πλήθος δεν ζητάει εμπειρία άλλωστε, αλλά συμμετοχή για τη συμμετοχή. Είναι ασφαλές να υποτεθεί ότι δεν θα πάθει κάτι αν δεν διεισδύσει σε κάθε νησί· δεν θα χάσει το κέφι του αν δεν καβαλήσει κάθε αστείο.
