Στο σημερινό διεθνές σύστημα δεν υπάρχει καμία υπερκείμενη αρχή, δηλαδή μια παγκόσμια κυβέρνηση που να προστατεύει τα κράτη από τον αναθεωρητισμό των γειτόνων τους. Τα κράτη είναι αναγκασμένα να βασιστούν στις συμμαχίες τους και στις δικές τους δυνάμεις. Επειδή η προστασία από συμμαχίες είναι αβέβαιη και εξαρτάται από τη γεωπολιτική συγκυρία, τα κράτη που θέλουν να επιβιώσουν σε ένα άναρχο σύστημα μεριμνούν από μόνα τους για την ασφάλειά τους δημιουργώντας στρατιωτική ισχύ (αρχή της αυτοβοήθειας). Αν την ώρα της κρίσης βρεθούν μόνα τους πρέπει να μπορούν να αντεπεξέλθουν.
Αν τα υλικά φορτία ισχύος που ένα κράτος διαθέτει διαμορφώνουν καθοριστικά τα δεδομένα της εθνικής υψηλής στρατηγικής, τότε η γεωγραφία και η συστημική ισορροπία ισχύος αποτελούν τις βασικές συντεταγμένες στη στρατηγική του πυξίδα. Μέσω των δεδομένων αυτών το κράτος διαμορφώνει ένα πλαίσιο στρατηγικών επιλογών που ως στόχο έχουν την επιβίωσή του σε ένα ανταγωνιστικό σύστημα αλλά και τη συλλογική ευημερία σε εσωτερικό επίπεδο.
Δεν ανακαλύπτουμε τον τροχό αναλογιζόμενοι τις σημαντικές προκλήσεις που η γεωγραφία αποδίδει στην πορεία της πατρίδας μας εξαιτίας της γειτνίασής μας με την Τουρκία, που πρεσβεύει και εφαρμόζει με προσήλωση τον αναθεωρητισμό και διακατέχεται από αυτοκρατορικές νοσταλγίες. Σημειώνουμε όμως πως ο αναθεωρητισμός ως στόχο έχει τη διαρκή αμφισβήτηση συνόρων τα οποία θεωρεί ρευστά, της εθνικής κυριαρχίας των άλλων, όπως και της εδαφικής συγκρότησης αυτών.
Επομένως, η συνολικά οξειδωτική στάση της Τουρκίας προς την Ελλάδα δεν είναι αποτέλεσμα ευκαιριακών πολιτικών επιλογών ή ιδεολογικών πεποιθήσεων των ηγετών της, αλλά το βασικό σημείο έκφρασης του αναθεωρητισμού της που ανάγεται σε κεντρική υπαρξιακή συνισταμένη του κράτους αυτού. Απέναντι σε αυτές τις συνθήκες, η Ελλάδα δεν έχει καμία άλλη επιλογή παρά να εξισορροπήσει το ποσοτικό πλεονέκτημα της Τουρκίας μέσω ποιοτικών εφαρμογών· με την έξυπνη αποτροπή του αναθεωρητικού δρώντος, με τη διαρκή υπόμνηση της βούλησης αλλά και της ικανότητας άρνησης επί του πεδίου των επιθετικών πρωτοβουλιών, όπως βέβαια και του ισχυρού τιμωρητικού πλήγματος σε περίπτωση επίθεσης.
Γιατί επιλέγουμε όμως τον όρο «έξυπνη αποτροπή» ως βασικό συστατικό για τη στρατηγική στάση της Ελλάδας απέναντι στην Τουρκία; Αποτελεί πάγια θέση των συγγραφέων του άρθρου αυτού πως ο αναθεωρητισμός της Τουρκίας είναι πολυμερής. Από τη μια εκδηλώνεται με τον αταβισμό της διαρκούς απειλής χρήσης βίας, με αποτέλεσμα να κερδίζει σε εντυπώσεις αλλά και να παράγει de facto περιοριστικά δεδομένα ως προς το εύρος της εθνικής μας κυριαρχίας. Παράλληλα όμως ο τουρκικός αναθεωρητισμός έχει στόχο την παγίδευση της Ελλάδας σε μια διαρκώς διευρυμένη οικονομική αστάθεια ως αποτέλεσμα των αμυντικών αναγκαιοτήτων της. Η αναγνώριση αυτή αποτελεί το πρώτο βήμα στην οικοδόμηση μιας έξυπνης αποτρεπτικής στρατηγικής, χωρίς να αγνοείται η συμβολή στην εξελισσόμενη ευρωπαϊκή διάσταση άμυνας και ασφάλειας, η οποία όμως δεν θα πρέπει να λειτουργεί ως άλλοθι εθνικής αβελτηρίας.
Απέναντι στις ποσοτικές πιέσεις της Τουρκίας η Ελλάδα οφείλει να αναδείξει την έξυπνη ποιοτική διάσταση που θα αποτρέπει μεν, αλλά και θα είναι σε θέση να αναδιπλώνεται αυτομάτως, εάν οι συνθήκες το επιβάλουν, σε μηχανισμό ενεργητικής άμυνας. Για να γίνει αυτό κατορθωτό, πάντα υπό τη σκέψη της ανάπτυξης ενός ανθεκτικού αποτρεπτικού μηχανισμού που θα εναρμονίζεται κατά το δυνατόν με τις δημοσιονομικές μας δυνατότητες, η ελληνική αποτροπή θα πρέπει να στηριχθεί στους ακόλου-θους πυλώνες:
• Αύξηση της περιόδου και ενίσχυση της ποιότητας της στρατιωτικής θητείας, με στράτευση στα 18 για άνδρες (και γυναίκες όταν οι συνθήκες ωριμάσουν) και παράλληλη διαμόρφωση μιας ολιστικής πολιτικής αντιμετώπισης της υπογεννητικότητας και της εκροής ανθρώπινου δυναμικού. Χωρίς την αντιμετώπιση των τελευταίων διαστάσεων, η κλίμακα της ποσοτικής υπεροχής του αντιπάλου θα οδηγεί σε συνεχώς διευρυνόμενες ανάγκες ποιοτικής εξισορρόπησης.
• Ενίσχυση στοιχείων μιας ορθολογικά πατριωτικής δημοκρατικής κουλτούρας, με υπογράμμιση της ευθύνης του κάθε πολίτη για τη βιωσιμότητα της σύγχρονης ελληνικής κρατικής υπόστασης.
Η Ελλάδα δεν έχει καμία άλλη επιλογή παρά να εξισορροπήσει το ποσοτικό πλεονέκτημα της Τουρκίας μέσω ποιοτικών εφαρμογών.
• Οικοδόμηση έξυπνης αμυντικής βιομηχανίας που θα συνδέεται με τα εθνικά ερευνητικά ιδρύματα και το ελληνικό δημόσιο πανεπιστήμιο και θα αναδεικνύει την κατεύθυνση προς την ανάπτυξη μηχανισμών σκληρής ισχύος με επένδυση στις ανατρεπτικές τεχνολογίες (Disruptive Smart Technologies) που αλλάζουν τον τρόπο διεξαγωγής του πολέμου. Η τεχνητή νοημοσύνη είναι σοβαρός πολλαπλασιαστής ισχύος.
• Εφαρμογή του στρατηγικού δόγματος του σκαντζόχοιρου που εμβαθύνει τις αποτρεπτικές εφαρμογές αλλά και τις αμυντικές επιλογές για ένα κράτος όπως η Ελλάδα που αντιμετωπίζει μεγάλης κλίμακας εδαφικό κατακερματισμό λόγω του νησιωτικού της χώρου, στηριζόμενο κυρίως στην ευελιξία και την ταχύτητα ομάδων ειδικών δυνάμεων εθνοφυλάκων. Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να γίνει αξιοποίηση της εφεδρείας κατά το επιτυχημένο πρότυπο άλλων κρατών.
Η έξυπνη αποτροπή θα δώσει τη δυνατότητα στη χώρα να ενισχύσει τη δημοσιονομική εξισορρόπηση σε μια εποχή υψηλών οικονομικών πιέσεων διεθνώς (Fiscal Rebalancing Restraint), δίχως να υποβαθμίζεται στο παραμικρό η ανάγκη της αντιμετώπισης του τουρκικού αναθεωρητισμού με ορθολογισμό και συνέπεια.
*Ο κ. Κωνσταντίνος Λάβδας είναι καθηγητής Ευρωπαϊκής και Συγκριτικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
*Ο κ. Σπύρος Ν. Λίτσας είναι καθηγητής Θεωρίας των Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.
*Ο κ. Αθανάσιος Πλατιάς είναι ομότιμος καθηγητής Στρατηγικής στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς.
