Οι ελληνικές γειτονιές δεν έχουν γενέθλια. Εκτός από ελάχιστες που ξέρουμε ακριβώς πότε γεννήθηκαν, ποιες ήταν οι συνθήκες τής εκ του μηδενός δημιουργίας τους. Η Νέα Σμύρνη, τόπος κατοικίας μου την τελευταία επταετία, εορτάζει φέτος έναν αιώνα ζωής, κουβαλώντας στη ράχη της μνήμες και μεγάλα συναισθηματικά φορτία για έναν κόσμο που χάθηκε. Μπορεί όμως να είναι και υπερήφανη ότι περισσότερο από άλλες προσφυγικές συνοικίες διατηρεί αλώβητους τους αστικούς κώδικες της Ιωνίας, μαζί με ένα είδος καλοσύνης προς συνανθρώπους και ζώα που την κάνει να ξεχωρίζει.
Το καταλαβαίνω βλέποντας περιποιημένες ηλικιωμένες κυρίες που στολίζονται για να πάνε μέχρι το σούπερ μάρκετ, κυρίους που ψωνίζουν κατά το σμυρναίικο έθιμο ψαρικά και αλλαντικά για να φτιάξουν τους κρύους μεζέδες στα τραπεζώματα (καθήκον του οικοδεσπότη), πιτσιρίκια που λατρεύουν τον Πανιώνιο ή αθλούνται στον Μίλωνα. Αισθάνομαι τον απόηχο μιας πολιτιστικής σκευής που περνάει από γενιά σε γενιά. Υπάρχει ακόμα ένα πνεύμα φιλαλληλίας τόσο σπάνιο σε όλη την Αττική.
Ο οικισμός της Νέας Σμύρνης ήταν διαφορετικός από τα γεννοφάσκια του. Ξεφύτρωσε μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και η νομοθετική απαλλοτρίωση των εκτάσεων στις οποίες θα εγκαθίσταντο οι ξεριζωμένοι θεσμοθετήθηκε το 1923. Ακολούθησε το σχέδιο Καλλιγά του 1924 (επρόκειτο για τη χάραξη των οικοπέδων, κάτι σαν το πιστοποιητικό γέννησης της γειτονιάς δηλαδή), που είχε ενταχθεί στο σχέδιο της πόλης των Αθηνών, με προβλέψεις για κοινόχρηστους χώρους, πλατείες και πράσινο.
Αυτή η ευταξία, η σωστή πολεοδόμηση, η πρόνοια της κοινοτικής ζωής κάνει τη Νέα Σμύρνη να έχει άλλη ψυχική δομή σε σχέση με τους δαιδαλώδεις και αυτοσχέδιους προσφυγικούς συνοικισμούς. Οι πρώτοι κάτοικοι –μια-δυο οικογένειες– εγκαταστάθηκαν το 1926 και το 1929 άρχισε πλέον η μαζική ανέγερση κτιρίων. Το Αλσος, που σήμερα χαιρόμαστε όλοι, δενδροφυτεύτηκε ακριβώς πριν από έναν αιώνα και μάλιστα ήταν από τα πρώτα έργα του οικισμού, με υπουργό Γεωργίας τον Αλέξανδρο Παπαναστασίου.
Η καρδιά χτυπάει στην πλατεία, οι μεγάλοι οδικοί άξονες μας συνδέουν με το κέντρο και τη θάλασσα. Οι εκκλησίες της Αγίας Φωτεινής, του Αγίου Ανδρέα και της Αγίας Παρασκευής έχουν και αυτές το άρωμα της παλιάς πατρίδας και γεμίζουν σε όλες τις μεγάλες γιορτές.
Η Εστία Νέας Σμύρνης είναι ακόμα πολύτιμο προικώο της γειτονιάς, μια κιβωτός Ιστορίας όχι μόνον από τη Σμύρνη, αλλά από ολόκληρη την Ιωνία και τον Πόντο. (Αυτές τις ημέρες διοργανώνει ένα πρόγραμμα επετειακών δράσεων με τίτλο «Mικρασία, χαίρε!», για 7η συνεχή χρονιά, από τις 8 έως τις 25/9. Ημερίδες, ομιλίες, βιβλιοπαρουσιάσεις καθώς και ξεναγήσεις στις συλλογές των αντικειμένων είναι φόρος τιμής στο παρελθόν.)
Το προάστιο που γεννήθηκε από τις στάχτες μιας ονομαστής πόλης είχε από τα πρώτα του βήματα μνήμη θεσμική. Ωστόσο υπάρχει ένα σημείο –που η στήλη έχει επισημάνει πολλάκις– που αμαυρώνει τη φυσιογνωμία του. Η τεράστια ανοικοδόμηση των τελευταίων ετών καταστρέφει και τις τελευταίες μονοκατοικίες, τους κήπους με τα τριαντάφυλλα, τα ελάχιστα δένδρα των δρόμων.
Ολα αυτά δηλαδή που κάποτε έδιναν στη γειτονιά την προσωνυμία της κηπούπολης. Στη θέση τους σηκώνονται γκρίζες πολυκατοικίες με 7-8 ορόφους, ολόιδιες μεταξύ τους, που κρύβουν τον ήλιο από τα στενά. Να κάτι που θα έπρεπε η δημοτική αρχή να δει με πολλή προσοχή.
