Το ότι στα σόσιαλ μίντια που σκρολάρετε ανέμελα κάθε πρωί διεξάγεται ένας πόλεμος, είναι γνωστό. Συγκεκριμένα, διεξάγονται διάφοροι παράλληλοι πόλεμοι, σε διάφορα μέτωπα, ανάμεσα σε πολλαπλών αποχρώσεων σταυροφόρους και μαχητές. Αλλά ένα πράγμα είναι δεδομένο: ένας από τους πολέμους είναι αυτός της Ρωσίας ενάντια των δημοκρατικών χωρών της Δύσης. Και αυτός διεξάγεται με πολυάριθμους ψεύτικους λογαριασμούς-ρομπότ (τα bots), αλλά και με εξίσου πολυάριθμους αληθινούς ανθρώπους (τα trolls) που διασπείρουν παραπληροφόρηση και προπαγάνδα με ευφάνταστες και καινοτόμες μεθόδους, με στόχο την εξαπάτηση ευάλωτων χρηστών και την πυροδότηση του διχασμού και της κοινωνικής πόλωσης. Δεν είναι όλες οι μέθοδοι γνωστές, βεβαίως. Ούτε ξέρουμε εμείς οι ανύποπτοι όλους τους τρόπους με τους οποίους οι επιτήδειοι στρατιώτες του Κρεμλίνου ξαμολάνε μιλιούνια λογαριασμών του τύπου @Magaman13984oB9 για να μολύνουν τα timelines με τις απόψεις τους για τον Τιμ Γουόλτς. Αλλά σιγά σιγά, πότε πότε, μαθαίνουμε κάποια πράγματα.
Η αγαπημένη μου ιστορία είναι εκείνη από το 2016, βεβαίως (την έχουμε ξαναπεί εκεί), όταν δυο Facebook groups στις ΗΠΑ, το ένα εθνικιστών ρατσιστών, και το άλλο αμερικανών μουσουλμάνων, οργάνωσαν ταυτόχρονα, την ίδια ημέρα και ώρα, διαδήλωση στο ίδιο σημείο, έξω απ’ το Ισλαμικό Κέντρο στο Χιούστον. Πολλά από τα εκατοντάδες χιλιάδες μέλη των δύο γκρουπ είχαν δηλώσει συμμετοχή σε κάτι που, αν τελικά γινόταν, μάλλον δεν θα είχε καλή κατάληξη. Το ότι τελικά η αστυνομία απαγόρευσε τις δύο διαδηλώσεις ήταν το καλό της υπόθεσης. Το πιο ενδιαφέρον, όμως, ήταν το ότι κανένα από τα δύο γκρουπ δεν τα είχαν φτιάξει Αμερικανοί -και τα δύο τα είχαν στήσει και τα έτρεχαν Ρώσοι, με μοναδικό στόχο την υποδαύλιση του ρατσιστικού μίσους, της αναταραχής και του διχασμού στην αμερικανική κοινωνία.
«Αυτή είναι εδώ και πολλά χρόνια η στρατηγική του μηχανισμού παραπληροφόρησης της Ρωσίας». Τα ρωσικά τρολ στο ίντερνετ δεν προπαγανδίζουν υπέρ της Ρωσίας ή του Πούτιν -αντίθετα, συνήθως δεν ασχολούνται καθόλου με διεθνή θέματα. Σχεδόν πάντα σπέρνουν fake news και παραπληροφόρηση για θέματα που διχάζουν και πολώνουν τις δυτικές κοινωνίες εν γένει: τη μετανάστευση, τα δικαιώματα των μειονοτήτων, την αντι-“woke” υστερία, την εγκληματικότητα και, βέβαια, την εσωτερική πολιτική. Τις προάλλες ήρθε στη δημοσιότητα άλλο ένα τέτοιο εκπληκτικό πρόγραμμα παραπληροφόρησης, που μας δίνει μια λεπτομερέστερη εικόνα του πώς προσεγγίζουν το θέμα σήμερα οι επιτήδειοι του Κρεμλίνου. Έγιναν τα εξής:
Το αμερικανικό Υπουργείο Δικαιοσύνης μήνυσε δύο Ρώσους πολίτες, στελέχη του κρατικού δικτύου RT, τον 31χρονο Κονσταντίν Καλάσνικοφ (γνωστό και ως “Κόστια”) και την 27χρονη Έλενα Αφανάσιεβνα (γνωστή ως “Λένα”). Το έγκλημά τους; Σύμφωνα με το κατηγορητήριο, ο Κόστια και η Λένα, από τη Μόσχα όπου βρίσκονταν, συνεργάζονταν κρυφά με μια αμερικανική εταιρεία παραγωγής ψηφιακού περιεχομένου από το Τενεσί, ονόματι Tenet Media από το Νοέμβριο του 2023, παραγγέλνοντας βίντεο για το TikTok, το YouTube, το Twitter και το Instagram, τα οποία θα περνούσαν μηνύματα και απόψεις που υπαγόρευαν αυτοί. Η Tenet Media συνεργαζόταν με γνωστούς ακροδεξιούς ίνφλουενσερ με εκατομμύρια ακολούθους στα social media, οι οποίοι πληρώνονταν για να φτιάχνουν τα βίντεο, που στη συνέχεια ανέβαιναν στους λογαριασμούς της Tenet στο διαδίκτυο. Σύμφωνα με το κατηγορητήριο, στο διάστημα που κράτησε η συνεργασία, ανέβηκαν περίπου 2.000 βίντεο, τα οποία είχαν συνολικά πάνω από 16 εκατομμύρια views μόνο στο YouTube. Ο Κόστια και η Λένα έστελναν οδηγίες και παρατηρήσεις για όλες τις λεπτομέρειες της παραγωγής αυτού του περιεχομένου στους ιδρυτές της Tenet Media και, για όλες αυτές τις υπηρεσίες, πλήρωσαν σχεδόν 10 εκατομμύρια δολάρια, τα οποία στέλνονταν από εικονικές εταιρείες με έδρα στην Τουρκία, το Μαυρίκιο και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, με εικονικά τιμολόγια για δήθεν αγορά ηλεκτρονικού εξοπλισμού. Τα 10 εκατομμύρια που εισέπραξε από τους Ρώσους η Tenet Media σε αυτό το διάστημα ήταν το 90% του συνολικού της τζίρου.
Όλους αυτούς τους μήνες, οι ιδρυτές της Tenet δεν αποκάλυψαν ούτε στο κοινό ούτε και στους ίνφλουενσερ (που εισέπραταν ως και 400.000 δολάρια το μήνα για τα βίντεό τους) από πού προέρχονται τα χρήματα -σε κάποιους από τους δεύτερους, μάλιστα, ειπώθηκε πως ο χρηματοδότης είναι ένας Ευρωπαίος επιχειρηματίας ονόματι “Έντουαρντ Γκριγκοριάν”, που βεβαίως δεν υπάρχει. Οι ίνφλουενσερ αυτοί, άνθρωποι με ονόματα όπως Τιμ Πουλ, Μπένι Τζόνσον και Ντέιβ Ρούμπιν, τους οποίους εμείς δεν ξέρουμε, αλλά οι οποίοι έχουν μεγάλο και φανατικό κοινό στον MAGA κόσμο, ανέβαζαν λίγο-πολύ τα βίντεο που ανέβαζαν πάντα, με το περιεχόμενο που έχει συνηθίσει να ακούει το κοινό τους, για το πόσο κακοί είναι οι μετανάστες, ο Μπάιντεν και τα τρανς άτομα, και πώς υπάρχει μια συνομωσία που έχει στόχο να καταπιέσει τους λευκούς αμερικανούς άντρες, αυτή την ευπαθή κι ευαίσθητη ομάδα. Αλλά ο Κόστια και η Λένα έστελναν οδηγίες και παραινέσεις για να προστεθούν και πιο συγκεκριμένες αναφορές στα βίντεο. Για παράδειγμα, μετά από την πολύνεκρη τρομοκρατική επίθεση στο Κράσνογκορσκ το Μάρτιο του 2022, και μολονότι είχε ήδη αναλάβει την ευθύνη ο ISIS, η Λένα ζήτησε από την Tenet Media να ανεβάσουν βίντεο στο οποίο ο ίνφλουενσερ θα ισχυριζόταν ότι για την επίθεση ευθύνεται η Ουκρανία.
Αυτή η μέθοδος είναι καινούργια. Στο παρελθόν η Ρωσία κατά κανόνα ακολουθούσε τη στρατηγική της μάζας: έφτιαχνε στρατούς από ψεύτικους λογαριασμούς, οι οποίοι ελέγχονταν κεντρικά (πλέον και με ΑΙ) με σκοπό να διασπείρουν τέτοια μηνύματα από όσο το δυνατό περισσότερες πηγές. Αλλά αυτοί οι λογαριασμοί είχαν ελάχιστους ακολούθους, και η δυνατότητά τους να μεταδώσουν πληροφορίες σε καινούργιους αληθινούς ανθρώπους ήταν περιορισμένες και από τους αλγόριθμους. Αυτή η νέα στρατηγική είναι άλλο πράγμα. Εδώ οι Ρώσοι χρησιμοποίησαν λίγους αληθινούς λογαριασμούς, αλλά με εκατομμύρια αληθινούς ακολούθους. Το να έχεις τον κύριο Τιμ Πουλ να ξελαρυγγιάζεται “η Ουκρανία είναι εχθρός της Αμερικής” σε εκατομμύρια φανατικούς και πιστούς νεαρούς λευκούς άνδρες είναι σχεδόν σίγουρα πολύ πιο αποτελεσματικό από το να έχεις εκατομμύρια @Magaman13984oB9 να φωνάζουν το ίδιο όπου αποφασίσει ο αλγόριθμος.
Όπως και να ‘χει, η συγκεκριμένη υπόθεση έχει μέλλον. Η Tenet Media, οι ιδρυτές της οποίας γνώριζαν ότι συνδιαλέγονται με Ρώσους και πληρώνονται από εικονικές εταιρείες εκδίδοντας εικονικά τιμολόγια, θα αντιμετωπίσει κι αυτή τις νομικές συνέπειες. Πόσες άλλες αντίστοιχες εταιρείες δραστηριοποιούνται με τον ίδιο τρόπο αυτή τη στιγμή, λίγες εβδομάδες πριν από τις αμερικανικές εκλογές; Πόσες εταιρείες έχουν δουλέψει με παρόμοιο τρόπο και στη δική μας χώρα τα τελευταία χρόνια, άραγε; Κανείς δεν ξέρει. Το σίγουρο είναι πως, αν συλληφθούν, ο Κόστια και η Λένα θα αντιμετωπίσουν ζόρια. Οι κατηγορίες φέρουν ποινές φυλάκισης ως και 25 ετών. Βεβαίως, θα πρέπει να καταδικαστούν πρώτα. Και, επίσης, θα πρέπει να συλληφθούν. Η αμερικανική δικαιοσύνη αποκάλυψε το πώς δρούσαν, αλλά αυτή τη στιγμή κανείς δεν ξέρει πού βρίσκονται.
