Μέλλον. Και τρομακτικό και υποσχόμενο. Αδιαφανές. Αποθετήριο οραμάτων και φόβων. Ζούμε σε ημέρες μιας υποβόσκουσας σιωπηλής αγωνίας και μαζί προσμονής οδών σωτηρίας, ταλαντευόμενοι ανάμεσα στα δύο άκρα των συνθηκών αβεβαιότητας, την αδημονία που ενισχύει τη συγκίνηση και τη ζωηρή ανησυχία που τρέφει τον τρόμο. Αφουγκραζόμαστε και περιμένουμε. Διότι αν πάψεις να περιμένεις είναι σαν να παύεις να βλέπεις. Και τα μικρά και τα μεγάλα. Είναι σαν να παύεις να ζυγίζεις και τα κοινά και τα οικεία.
Βέβαια, οι διαφορετικές αποστάσεις γεννούν διαφορετικές αγωνίες. Δυνατό το χτυποκάρδι για τα σημαντικά κι ασήμαντα δικά μας – κατά τη στιγμή πριν από την ανάγνωση μιας ετυμηγορίας, την ανακοίνωση μιας απόφασης, την απάντηση μιας βιοψίας, στα χιλιόμετρα πριν από το βενζινάδικο με το ντεπόζιτο άδειο. Αμβλύ, στο κατακάθι των ημερών, το άγχος για την κλιματική αλλαγή, τους πολέμους, την κρίση ακρίβειας, τις πανδημίες, την πυρηνική απειλή, τις υφέσεις, τις βιο-απειλές, τις εστίες παραπληροφόρησης, τη σκοτεινή όψη της τεχνητής νοημοσύνης. Αγχος που συνήθως υποσκελίζεται από ό,τι καθημερινό μας κρατά εστιασμένους στο εδώ και τώρα, μακριά από την πολυπλοκότητα των μεγάλων ταυτόχρονων πόνων και συμφορών.
Πόσο μακριά; Οχι πολύ. Η αγωνία και η οδύνη έχουν την ίδια ένταση στα υγρά μάτια του 85χρονου μπαρμπα-Σταύρου, του αειθαλή ψαρά του Ιονίου, που δεν λέει να ξεκολλήσει το βλέμμα από τη γειτονική πλαγιά. Αδιάκοπο ήταν λίγο καιρό πριν το παιχνίδισμα της σκουροπράσινης δασωμένης γης, που σαρώνεται τώρα από φαιοκόκκινες ζώνες καμένης βλάστησης. «Δεν έχω ξαναδεί κάτι τέτοιο, να ξεραίνονται πουρνάρια, σκοίνα, σπάρτα, κουμαριές. Εξι μήνες ανομβρίας. Και αύριο, που θα ‘ρθει πάλι η ζέστη, θα καούν όλα; Τι μας περιμένει;». Ανακολουθίες, ασυνεννοησίες, αρνήσεις, αδράνειες ωθούν τις δράσεις πέρα από το σημείο όπου θα είναι μπορετό να ληφθούν δραστικά μέτρα για την κλιματική αλλαγή, τον μέγα πολλαπλασιαστή και άλλων δεινών, συγκρούσεων, αθρόων μετακινήσεων πληθυσμών, ανισοτήτων…
«Πού είναι η κόρη μου», φωνάζει μια γυναίκα σε φορείο, ενώ διασώστες ανασύρουν από τα ερείπια σώμα παιδιού, 1.450 χλμ. βορειότερα, στην ουκρανική Λβιβ. Στην πόλη, την Πολτάβα, το Κίεβο, δεκάδες οι νεκροί και εκατοντάδες οι τραυματίες από ρωσικές επιθέσεις με βαλλιστικούς πυραύλους και drones. Περίπου 1.200 χλμ. νοτιοανατολικά, έξι Ισραηλινοί όμηροι νεκροί σε σήραγγα της Ράφας, βομβαρδισμοί στη Γάζα, 11 νεκροί, επιθέσεις στη Δυτική Οχθη, 30 νεκροί κ.ο.κ. «Πυρκαγιές» με καύτρες που εκτοξεύονται μακριά, όμως «παιχνίδια μηδενικού αθροίσματος» για Χαμάς, ακραίους Ισραηλινούς και Πούτιν, ο οποίος συνεχίζει το πυρηνικό bullying μετά την ουκρανική εισβολή στο Κουρσκ, τις στο+χευμένες φοβέρες, την κυνική, συνεχώς ανανεούμενη προσέγγιση στη φωτιά.
Ολο και προστίθενται απειλές, που βρίσκουν θέση στην κλίμακα της κοινής αγωνίας.
Από τα πιο φαρμακερά παραβλαστήματα του πολέμου, και όχι μόνο, και των πολιτικών και μη, βρώμικων παιγνίων είναι κι εκείνο που καταγράφεται ως πλέον άμεση απειλή στην έκθεση Παγκόσμιων Κινδύνων 2024 του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ: fake news. Σκορπούν τη σύγχυση στα αχανή πλήθη, ενισχύουν τον φανατισμό και το μίσος, προκαλούν εντάσεις, πόλωση, ταραχές. Υποσκάπτουν τα θεμέλια της αλήθειας.
Και διαμορφώνονται σε εφιάλτη με την τεχνητή νοημοσύνη, το μαγικό ραβδί της ραγδαίας προόδου και μαζί πιθανό όργανο της καταστροφής. «Τα αυτόνομα συστήματα ΑΙ», είπε πρόσφατα ο Χαράρι, «θα μπορούν ίσως να κάνουν εκείνο που ούτε το φοβερότερο όπλο, η ατομική βόμβα, μπορεί – να αποφασίζουν τα ίδια ποιον θα σκοτώσουν. Δημιουργούμε νέα ισχυρά συστήματα που δεν κατανοούμε, ούτε μπορούμε πλήρως να ελέγξουμε».
Πάντα υπήρχαν απειλές· οι μύθοι για το τέλος του κόσμου είναι σχεδόν όσοι εκείνοι της δημιουργίας του. Ομως όχι τόσο ταυτόχρονες κι απτές. Η προστασία του μέλλοντος των ανθρώπων είναι η πρόκληση των ημερών. Ωστόσο, συμφέροντα, ιδεοληψίες, απληστία εξασθενούν την έμφυτη ανθρώπινη ανάγκη της πρόγνωσης και προετοιμασίας, «κλειδί» για την επιβίωση. Οι ισχυρότερες χώρες στην πράξη αποσείουν το χρέος να συγκροτήσουν κοινά μέτωπα και να καθοδηγήσουν την παγκόσμια προσπάθεια σωτηρίας. Η Δύση γνωρίζει ότι ενωμένη μπορεί να αποσοβήσει συγκρούσεις (πολεμικές, εμπορικές), να διαχειριστεί κρίσεις. Σπάνια το τολμά.
Ποιος δεν θέλει να επιβιώσει; Αλλά δεν είναι το εργαλείο η επιθυμία, είναι τα αντίθετα στον μηδενισμό και στην υστεροβουλία: στόχευση, βούληση, συνεργασία, έμπνευση, μόχθος. Το πλοίο δεν θα προσκρούσει στο παγόβουνο εάν δεν το αγνοήσει.
