Τι σημαίνει για μια πόλη να χάνει τις σταθερές της αλλά να αποκτά, συν τω χρόνω, άλλες στη θέση τους; Η πρώτη αντίδραση είναι, ενστικτωδώς, θετική. Δεν μπορεί παρά να αποτελούν μέρος της διαδικασίας εξέλιξης, που δεν αναστέλλεται από νοσταλγίες και μελαγχολικές σκέψεις για έναν «κόσμο που φεύγει» ή για μια συνήθεια που τελειώνει ακούσια.
Χωρίς το Αττικόν – Απόλλων εδώ και 12 χρόνια, χωρίς το Ιντεάλ από το τέλος του 2023, μάθαμε να μετράμε κλειστούς κινηματογράφους στο κέντρο της Αθήνας, να αναπτερώνεται το ηθικό μας όταν κάποιοι (όπως η Οπερα) βρίσκουν νέους ιδιοκτήτες ή όταν άλλοι (όπως το Αστορ και το Αστυ) αντιστέκονται στο ρεύμα με γενναιότητα.
Η κουβέντα, για το παραδομένο σε έναν θολό «εξευγενισμό» (gentrification), έρημο τη νύχτα και βρώμικο κέντρο της πόλης, ανατροφοδοτείται διαρκώς χωρίς, ορατές τουλάχιστον, λύσεις. Στις κοντινές πολυσύχναστες γειτονιές, δύο εμβληματικές αίθουσες, πέρυσι το Eμπασσυ στο Κολωνάκι και από τον ερχόμενο μήνα το Πτι Παλαί στο Παγκράτι, έχουν μετατραπεί σε θέατρα.
Ως αμετακίνητος κάτοικος Παγκρατίου εκ γενετής, ομολογώ ότι έχω μια αυξημένη ευαισθησία για τα δρώμενα της περιοχής. Εξάλλου μεγάλωσα σε ένα Παγκράτι στο οποίο λειτουργούσαν το Παλάς (στην Υμηττού), και πολύ παλαιότερα, το Μετάλλειον και το Κόρονετ (θέατρο πλέον κι αυτό, εδώ και περίπου δύο δεκαετίες). Παρελθόν πλέον, ίσως και τρυφερές αναμνήσεις, πάντως όχι λιτανεία της μνήμης. Οι ανάγκες της κάθε εποχής (πηγαίες ή επιβεβλημένες) ορίζουν, εκτός των άλλων, και τις σταθερές, τα στέκια της πόλης. Επιπλέον, όταν φωτίζεται ένα σκοτεινό σημείο, είναι κέρδος. Η εγκατάλειψη, οι μισοκρεμασμένες πινακίδες με λειψά γράμματα, που αντικρίζεις καθώς διασχίζεις βιαστικά τον δρόμο, είναι μια μορφή πένθους. Η λήθη που επικάθεται αθόρυβα (ζητήστε, για παράδειγμα, από έναν ταξιτζή να σας πάει στο Αττικόν – Απόλλων…) ή η χρήση που αλλάζει πίστα, καθώς μετατρέπεται η αίθουσα σε σούπερ μάρκετ ή εστίαση, είναι απώλεια. Οταν αναλαμβάνει όμως κάποιος επιχειρηματίας που σέβεται την ιστορία του χώρου και την αισθητική του ταυτότητα (στο Πτι Παλαί συντηρήθηκε και επανατοποθετήθηκε ακόμα και η εξωτερική επιγραφή), η σχέση με την πόλη και τους ανθρώπους της δεν διακόπτεται βίαια· η μετάβαση γίνεται ομαλά.
Μαζί με την αίθουσα που κλείνει μετατοπίζεται και το βλέμμα μας, αλλάζει και η τέχνη του κινηματογράφου.
Γιατί, όμως, τα θέατρα κερδίζουν τις επιχειρηματικές επενδύσεις, τις εντυπώσεις και το κοινό ενώ οι κινηματογράφοι υποχωρούν; Εχουν γραφτεί πολλά για την πανδημία που έφερε, σαρωτικά, τη συνήθεια των πλατφορμών, για τις όλο και μικρότερες οθόνες που προσφέρουν ταχύτατα κάθε, σχεδόν, επιλογή, εξυπηρετώντας κινηματογραφικά γούστα και επιθυμίες. Εχει γραφτεί ότι πρώτα το κοινό γύρισε την πλάτη, ότι το πρόβλημα είναι διεθνές και όχι μόνο ελληνικό. Είναι, άραγε, ρομαντισμός ο «θρήνος» για τα σινεμά που κλείνουν;
Η σχέση με την κινηματογραφική αίθουσα εκτός από «τεχνικά» θέματα (μεγάλη οθόνη, άλλη ανάπτυξη της εικόνας, διαφορετικός τρόπος γυρίσματος εντέλει) έχει και ψυχολογική βάση. Oχι την περιλάλητη συνύπαρξη· υπάρχει και στο θέατρο και στις συναυλίες. Στις ταινίες, ειδικά στις απογευματινές προβολές, έσπευδαν και άνθρωποι μόνοι, χωρίς συντροφιά. Μια αιφνίδια ή προγραμματισμένη χαλαρή έξοδος, για να απολαύσει κανείς, βυθισμένος στη θέση του, μια αρτ ταινία – που δεν θα βρει εύκολα στην πλατφόρμα, ειδικά αν είναι νέας παραγωγής – ή για να παρακολουθήσει ένα αφιέρωμα σε κάποιον δημιουργό.
Eχει σημασία αν δεν δεις μια ταινία στην ώρα της; Και ναι και όχι. Δεν είναι μόνο η ενημέρωση των σινεφίλ (αν και γιατί να τους αγνοήσουμε;) είναι και ένας ψυχικός δεσμός που αναστέλλεται. Eνα κενό που προστίθεται, ενισχύοντας ένα αίσθημα ματαίωσης ή απομόνωσης.
Μαζί με την αίθουσα που κλείνει μετατοπίζεται και το βλέμμα μας, αλλάζει και η τέχνη του κινηματογράφου. Προσαρμοζόμαστε. Μήπως όμως και συρρικνωνόμαστε; Χάνοντας τη θέση στην αίθουσα, χάνουμε και μια θέση στον κόσμο μας.
