Κάποτε η μέτρηση του χρόνου στην καθημερινότητα του ανθρώπου ήταν κάτι πολύ γενικό, αόριστο – και είχε, βέβαια, να κάνει με τη φύση. «Θα συναντηθούμε όταν ο ήλιος θα είναι ψηλά», έλεγαν π.χ. οι άνθρωποι των αγροτικών κοινωνιών.
«Αρχικά οι μετρήσεις της απόστασης συνδέθηκαν με την ανθρώπινη ανατομία», γράφει ο Αμερικανός θεωρητικός φυσικός Μάικλ Ντάιν στο βιβλίο του «Από πού πάνε στο σύμπαν;», που κυκλοφορεί αύριο, Πέμπτη, από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης (μτφρ.: Κων. Κυρίτσης, επιστ. επιμ.: Πέτρος Δήτσας). Δηλαδή; «Το πόδι, με προφανή προέλευση, και ο πήχυς, που ήταν το μήκος της ωλένης (αντιβράχιου). Το μίλι ήταν αρχικά η απόσταση που κάλυπτε ένας Ρωμαίος στρατιώτης με 1.000 βήματα. Αυτά τα μεγέθη έπασχαν εμφανώς σε ζητήματα τυποποίησης. Το μίλι διέφερε ανάλογα με το πόσο ψηλοί, καλοζωισμένοι και ξεκούραστοι ήταν οι στρατιώτες. Πολύ αργότερα το μέτρο θα οριστεί αρχικά ως το ένα δεκάκις εκατομμυριοστό της απόστασης από τον Βόρειο Πόλο έως τον Ισημερινό. Η μονάδα αυτή, αν και αρκετά αυθαίρετη, έχει τουλάχιστον το πλεονέκτημα ότι όλοι μπορούν να συμφωνήσουν, με κάποιο μικρό σφάλμα, ως προς το «πόση» είναι η συγκεκριμένη απόσταση. Αυτό είναι ένα μεγάλο βήμα προς την κατεύθυνση της έννοιας του χρόνου, που την οφείλουμε στον Νεύτωνα».
Αργότερα ήρθαν τα ρολόγια, σε καμπαναριά και πύργους συνήθως, και αργότερα ακόμη ήρθαν τα ρολόγια με τη χρυσή αλυσιδίτσα στα παλιομοδίτικα –σήμερα– γιλέκα. Το ρολόι χειρός ήρθε πολύ αργότερα. Τότε είναι που πια «φορέσαμε» τον χρόνο κατάσαρκα. Για την ακρίβεια, αυτό σχετικά πρόσφατα, μέσα στον 20ό αιώνα – σήμερα όμως μοιάζει με αιώνες πριν. Διότι σήμερα ο χρόνος είναι το τηλέφωνό μας.
Ο Νεύτωνας μίλησε για απόλυτο χρόνο, κάτι που, ως γνωστόν, ανέτρεψε ο Αϊνστάιν. «Η ειδική σχετικότητα του Αϊνστάιν, αν και επέφερε μια σημαντική τροποποίηση στη μηχανική του Νεύτωνα, άφησε άθικτο το βασικό νευτώνειο πλαίσιο της φυσικής. Το ίδιο ισχύει και για τη γενική σχετικότητα, αν και οι τροποποιήσεις είναι ακόμη πιο θεαματικές. (…) Με τη θεωρία του, ο Αϊνστάιν εισήγαγε μια ριζικά νέα αντίληψη του χώρου και του χρόνου. Δεν ήταν πλέον αιώνια σταθεροί, αλλά ανταποκρίνονταν στην παρουσία της ύλης. Ο χώρος μπορεί να καμπυλώνεται, ο χρόνος μπορεί να τρέχει πιο γρήγορα ή πιο αργά».
Σε αντίθεση με το τι επιτάσσει η καθημερινή μας εμπειρία, ο χρόνος είναι ζυμάρι. Πουθενά αλλού αυτό δεν συμβαίνει με τόσο ακραίο τρόπο όσο στην περιοχή μιας μαύρης τρύπας. Το τι γίνεται εκεί είναι τόσο παράδοξο που η φυσική και τα μαθηματικά, όπως τα ξέρουμε, απλώς καταρρέουν. Περισσότερα όμως όσον αφορά αυτό το μυστήριο, αύριο.
