Στην Ευρώπη το είχαμε όλοι, ίσως όσο ποτέ άλλοτε, ανάγκη αυτό που μας προσέφερε ο Μάριο Ντράγκι την περασμένη Δευτέρα. Στις 400 σελίδες της έκθεσής του κατ’ αρχήν μας θύμισε τις αξίες στις οποίες θεμελιώθηκε και για τις οποίες αξίζει να υπάρχει η Ευρωπαϊκή Ενωση. Μας παρουσίασε την κατάσταση και τη θέση της στον κόσμο, με το κουράγιο και την ενάργεια σκέψης κάποιου που από κορυφαίες θέσεις την έχει υπηρετήσει. Επιστράτευσε τον ορθολογισμό για να διατυπώσει και να υποστηρίξει ορισμένες ριζοσπαστικές προτάσεις που μας προσφέρουν τη δυνατότητα να ανταποκριθούμε στις σύγχρονες προκλήσεις. Και, λίγες ημέρες μετά τα 77α γενέθλιά του, με την αισιοδοξία της στέρεης γνώσης, σε καιρούς που σκοτεινιάζουν από φόβο και δεισιδαιμονίες, μας διαβεβαίωσε ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε. Αρκεί να κάνουμε ό,τι πρέπει.
Ξεχωρίζω την αναφορά του στις αξίες της Ευρώπης: «Οι θεμελιώδεις αξίες είναι η ευημερία, η ισότητα, η ελευθερία, η ειρήνη και η δημοκρατία σε ένα βιώσιμο περιβάλλον. Η Ε.Ε. υπάρχει –γράφει– για να διασφαλίζει ότι οι Ευρωπαίοι μπορούν πάντα να επωφελούνται από αυτά τα θεμελιώδη δικαιώματα. Εάν η Ευρώπη δεν μπορεί πλέον να τα παρέχει στους λαούς της, ή πρέπει να επιλέξει το ένα εις βάρος του άλλου, τότε θα έχει χάσει τον λόγο ύπαρξής της. Και ο μόνος τρόπος για να ανταποκριθούμε σε αυτή την πρόκληση είναι να αναπτυχθούμε και να γίνουμε πιο παραγωγικοί, διατηρώντας τις αξίες της ισότητας και της κοινωνικής ένταξης. Και ο μόνος τρόπος για να γίνει πιο παραγωγική η Ευρώπη είναι να αλλάξει ριζικά», καταλήγει.
Η Ευρώπη χάνει σε παραγωγικότητα. Το 1995 υπολογίζεται ότι είχε το 95% της παραγωγικότητας των ΗΠΑ, σήμερα έχει μόνο το 80%. Χάνει σε πλούτο – τα τελευταία 25 χρόνια το κατά κεφαλήν εισόδημα στις ΗΠΑ αυξάνεται με διπλάσιο ρυθμό από την Ευρώπη. Χάνει σε τεχνολογία: μόνο 4 από τις 50 κορυφαίες εταιρείες τεχνολογίας είναι ευρωπαϊκές. Οι καιροί που η Ευρώπη στήριζε την ευημερία της στην αμυντική ομπρέλα των ΗΠΑ, στο φθηνό φυσικό αέριο της Ρωσίας και στην επεκτατική οικονομική πολιτική της Κίνας έχουν περάσει. Για να συνεχίσει να ευημερεί η Ευρώπη (ίσως και για να διατηρήσει αυτή καθαυτήν τη συνοχή της…) θα χρειαστεί να σταθεί γερά στα πόδια της στο νέο ανταγωνιστικό διεθνές περιβάλλον, που έχει μεγαλύτερη ανασφάλεια, λιγότερο διεθνές δίκαιο, περισσότερο εθνικό προστατευτισμό.
Η πολιτική αστάθεια σε Παρίσι και Βερολίνο δεν βοηθάει, αλλά μια αισιοδοξία δικαιολογείται.
Είναι η δεύτερη έκθεση που χαράζει νέους δρόμους για την Ευρώπη. Είχε προηγηθεί η έκθεση ενός άλλου σπουδαίου Ιταλού, επίσης πρώην πρωθυπουργού της γείτονος, του Ενρίκο Λέτα, τον Απρίλιο. Θα πιάσουν τόπο οι δύο εκθέσεις;
Η πολιτική αστάθεια σε Παρίσι και Βερολίνο δεν βοηθάει. Αλλά ας είμαστε αισιόδοξοι. Αλλωστε, η Ευρωπαϊκή Ενωση δυναμώνει μέσα από τις κρίσεις της. Και κάτι από την Ιστορία: πριν από όλες τις μεγάλες στιγμές της –μας θύμιζε ο Αλέκος Κρητικός– υπήρχε μια έκθεση που αναδείκνυε την ανάγκη των αλλαγών που ακολουθούσαν. Της ίδρυσης της ΕΟΚ προηγήθηκε η έκθεση Σπάακ. Της δημιουργίας της εσωτερικής αγοράς προηγήθηκε η Λευκή Βίβλος του λόρδου Κόφιλντ. Προάγγελοι της ΟΝΕ και της εισαγωγής του ευρώ το 1999 ήταν οι εκθέσεις Πάντοα-Σκιόπα και Ντελόρ.
