Ιντερνετικά οι άθεοι συχνάζουν σε μέρη που έχουν καταντήσει απολύτως κουραστικά. Κανείς δεν θέλει πραγματικά να μπει στην πλατφόρμα Τζουράσικ Πάρκ –το facebook– και να μιλήσει με δεινόσαυρους ή να φαγωθεί σε κάποιο φόρουμ για το εάν είχε δίκιο ο Δαρβίνος. Είχε, και τι μ’ αυτό; Ποια συζήτηση κλείνει;
Κανείς δεν ελκύεται από επιχειρήματα που έχουν μία σκληρή προσήλωση στην ορθολογικότητα: δεν είναι ακριβώς μία υποχώρηση του Λόγου, αλλά μία δύσκολα κατακτημένη γνώση. Πάει η εποχή που οι άνθρωποι ένιωθαν παντοδύναμοι, ενισχυμένοι από μία θρησκευτικής υφής αποθέωση της οικονομίας και της προσωπικής επιλογής. Στις περασμένες εποχές ανήκει και η προσήλωση στην ατομικότητα (της δεκαετίας του ’90) που έχει παραγάγει το τέρας του πολιτικού κυνισμού και της μοναξιάς με το οποίο ζούμε τώρα. Ούτε τα νούμερα –η προσήλωση σε δείκτες, δεδομένα και γραφήματα– πείθουν πια τόσο πολύ. Η χώρα μας είναι μία εξαίρεση: ακόμη οι Ελληνες μαγεύονται όταν ποσοτικοποιείται η οποιαδήποτε αφήγηση και το αφεντικό τους, η κυβέρνηση, μία εταιρεία πωλήσεων τους παρουσιάζουν ένα γράφημα, ενώ όλοι ξέρουν πως και οι αριθμοί έχουν συγκείμενο και χίλιους δυο τρόπους για να προκύψουν.
Εχοντας κληρονομήσει έναν κατεστραμμένο πλανήτη και μία λογική εκμετάλλευσης που υποτίθεται πως δεν σηκώνει εναλλακτικές, ψάχνουμε ξανά πώς θα ήταν ένας κόσμος δομημένος πάνω στις αρχές της ευαλωτότητας, της καλοσύνης και της φροντίδας. Κι ενώ οι οργανωμένες θρησκείες έχουν αποτύχει να προσελκύσουν κόσμο, με τις χάλια δηλώσεις τους, τα σκάνδαλα (παιδεραστίας, κατασπατάλησης χρήματος κ.λπ.) και ενίοτε την αηδιαστική διασπορά μίσους (ομοφοβικές δηλώσεις, για παράδειγμα), οι άνθρωποι αναζητούν την υψηλή γαλήνη ενός εύκτακτου εσωτερικού κόσμου.
Σ’ αυτό αποδίδει ο John Harris του Guardian την απίστευτη δημοφιλία του Nick Cave. Στο πένθος και στη ματωμένη του καρδιά, στις αντοχές του και, φυσικά, την αξεπέραστη μουσική του: ο άνθρωπος την υπηρετεί, και όλα τ’ άλλα του είναι αδιάφορα. Ή σκεφτείτε το «Εκεί Που Τραγουδάνε Οι Καραβίδες». Πούλησε χιλιάδες αντίτυπα ήδη πριν από την ταινία. Για πολλούς λόγους, αλλά πιστεύω και επειδή είναι ένα αργό, εκτός τόπου και χρόνου ρομαντικό παραμύθι: ακολουθώντας την ηρωίδα στον βάλτο ξεφεύγουμε από έναν κόσμο συνδεσιμότητας και διαθεσιμότητας. Μάς αρέσει η ιδέα πως κάποια μαζεύει φύλλα και φτερά και πως πάει με τη βάρκα της στη λιμνούλα. Είναι ακαταμάχητα ηρεμιστικό, ακριβώς όπως και η ιδέα ενός νεαρού Nick Cave που διαβάζει Βίβλο και ποίηση στο δωμάτιό του.
Αλλά δείτε και το πανκ ροκ είδωλο και συγγραφέα Patti Smith. Είναι γνωστή για το έργο της για τον ομοφυλόφιλο καλλιτέχνη που σημάδεψε την τέχνη τής φωτογραφίας και του περφόρμανς, τον ανατρεπτικό, για την εποχή του, Μέιπλθορπ και την αλήτικη ζωή στο Τσέλσι Χοτέλ (βλ. Patti Smith, Just Kids). Αλλά την αγαπάμε και για την πνευματικότητά της. Ο κόσμος της είναι ένα τρυφερό χάδι με πολαρόιντ, μουσική, εικαστικά, σταυρούς, ονειροφαντασίες, ποιήματα και καφέδες (βλ. Patti Smith, M Train, Year of the Monkey – το πιο αδύναμο μάλλον).
Μέσα σ’ αυτόν τον κόσμο η Patti περιφέρεται σε εβραϊκά και χριστιανικά νεκροταφεία, επισκέπτεται τους τάφους των αγαπημένων της ποιητών, ηρεμεί σε παλιομοδίτικα καφέ μιας ξεπερασμένης αίγλης και περνάει τις νύχτες της μισώντας τα πάρτι διαβάζοντας με τις γάτες της. Μία Αγία που δεν βάφει τα μαλλιά της κι ούτε το βάζει κάτω. Μία πυξίδα που μας θυμίζει τι είναι σημαντικό: η ευγένεια, ο καλός καφές, τα ποιήματα που γράφονται από την καρδιά, η μουσική που δυναμώνει τους αδύναμους.
Ή πάρτε, για παράδειγμα, τον Ταρκόφσκι. Στη δημοφιλή πλατφόρμα σινεφίλ ταινιών mubi «Η Θυσία», μια ταινία με αμέτρητους συμβολισμούς και αναφορές στην ορθόδοξη χριστιανική πίστη, η ταινία όπου ακούμε πως ίσως η τεχνική πρόοδος δεν είναι το παν και πως η ψυχή έχει μείνει πίσω, ήταν στις πιο δημοφιλείς για μερικές εβδομάδες. Το σινεμά «Ριβιέρα» στα Εξάρχεια, ορμητήριο του νεανικού κοινού του κέντρου, έκανε ένα αφιέρωμα στον ίδιο καλλιτέχνη. Δεν έπεφτε καρφίτσα! Κι αυτά σε μία εποχή που οι μεγάλοι εγκέφαλοι του «κόντεντ» και του «πρόμο» νομίζουν ότι τα νέα παιδιά τα καίει να μάθουν πού πωλείται η πιο βάιραλ φασολάδα ή το πιο cruelty free βρωμόνερο (βρώμη και νερό).
Κανείς δεν ενοχλείται από την πίστη, τη θρησκευτικότητα και την προσήλωση του δημιουργού σε μία αγέρωχη μοναχικότητα. Κανείς δεν πιστεύει πια πως αυτός ο κόσμος υπολογισμού και σάπιων ψυχών είναι η μόνη δυνατή ζωή. Το αργό σμίλεμα του χρόνου από το χέρι του Ταρκόφσκι συγκινεί, γιατί είναι ένα γύρισμα της πλάτης. Οι νέοι άνθρωποι το λένε με κάθε τρόπο, ακόμη κι όταν δεν το καταλαβαίνουν: δεν τους αρκεί να είναι τα παιδιά του κενού.
