Το περίφημο «Τραγούδι του νεκρού αδελφού» καταλαμβάνει κομβική θέση στην ανθολογία «Παραλογές. Το δημοτικό τραγούδι», που είχε επιμεληθεί πριν από πολλά χρόνια ο σπουδαίος πεζογράφος Γιώργος Ιωάννου (1927-1985) για λογαριασμό των εκδόσεων Εστία. Το μνημονεύει και ο Γιώργος Θάνος στην ανθολογία κλασικών νεοελληνικών διηγημάτων «Ο άλιωτος και άλλες ιστορίες με βρυκόλακες. Μια ελληνική ανθολογία λαογραφικού τρόμου», που θα κυκλοφορήσει την άλλη εβδομάδα από τις εκδόσεις Ροές.
Η ιστορία της μάνας «με τους εννιά της γιους και με τη μια της κόρη», για την οποία επιστρέφει απ’ τον τάφο ο ένας από τους νεκρούς της γιους για να της φέρει ξανά κοντά της την κόρη που τ’ αδέλφια πάντρεψαν στα ξένα, έχει κάτι ανατριχιαστικό. Οπως όταν η κόρη, ανυποψίαστη για το τι έχει συμβεί, αναρωτιέται για την απόκοσμη όψη του νεκροζώντανου αδελφού της («Πες μου, πού είναι τα κάλλη σου, και πού είν’ η λεβεντιά σου,/ και τα ξανθά σου τα μαλλιὰ και τόμορφο μουστάκι;»), όπως και για τις κουβέντες που λένε τα πουλιά όταν τους βλέπουνε μαζί («Δεν είναι κρίμα κι άδικο, παράξενο, μεγάλο,/ να περπατούν οι ζωντανοι με τους απεθαμένους!»).
Είναι ο νεκρός αδελφός της παραλογής ένας ελληνικός (ή και Βαλκάνιος) βρικόλακας; Γράφει ο Γ. Θάνος: «Το πασίγνωστο τραγούδι “Του νεκρού αδελφού”, που συναντάται όχι μόνο στον ευρύτερο ελληνικό χώρο αλλά και σε ολόκληρη τη Βαλκανική χερσόνησο, είναι αρχετυπικό ως προς τις αιτίες του βρυκολακιάσματος αλλά και την εμφάνιση του ίδιου του “βουρκόλακα” – με αυτό τον τίτλο άλλωστε δημοσιεύθηκε κατά κόρον σε ελληνικές εφημερίδες, φυλλάδες και βιβλία κατά τον 19ο αιώνα. Η δημοφιλία της συγκεκριμένης παραλογής, πέρα από την αξιοθαύμαστη αντοχή της στον χρόνο, αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι αποτέλεσε την πρώτη ύλη για αρκετά θεατρικά έργα στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ού, όπως ο Βουρκόλακας του Αργύρη Εφταλιώτη, ο Βρυκόλακας του Φώτου Πολίτη και ο Ορκος του πεθαμένου του Ζαχαρία Παπαντωνίου».
Μολονότι ο βρικόλακας έγινε πολύ δημοφιλής στη δυτική λογοτεχνία και, βέβαια, στην ποπ κουλτούρα του 20ού αιώνα, στην ελληνική λογοτεχνία, με εξαίρεση ορισμένα διηγήματα, η φιγούρα του είναι αχνή, σχεδόν ανύπαρκτη.
Και όπου πρωταγωνιστεί, «οι περισσότεροι από τους λογοτέχνες που καταπιάστηκαν με αυτές τις θεματικές δεν είχαν πρόθεση να γράψουν λογοτεχνία τρόμου –εξάλλου τα περισσότερα σχετικά πονήματα εντάσσονται ευκολότερα στην ηθογραφία ή στον νατουραλισμό–, μία εκ των υστέρων θεώρηση των διηγημάτων αυτών με σύγχρονες προσλαμβάνουσες διαμορφώνει ένα μικρό σώμα ιστοριών το οποίο θα μπορούσε να αξιώσει την ένταξή του στο υποείδος του “λαογραφικού τρόμου”».
Στα δύο τελευταία σημειώματα που απομένουν, θα μιλήσουμε λίγο για τα ίδια τα διηγήματα της συλλογής.
