Η εκ των υστέρων ανάγνωση της Ιστορίας έχει ως αποτέλεσμα να αποδώσουμε τις εξελίξεις σε σχεδιασμούς των βασικών παικτών, σε αριστοτεχνικούς τακτικούς χειρισμούς τους ή, αρκετές φορές, να υποκύψουμε σε συνωμοσιολογικές ερμηνείες τους. Ομως η πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική. Τα γεγονότα δεν διαμορφώνονται μέσα από ευθύγραμμες διαδρομές ούτε από σκακιστικές κινήσεις, αλλά κινούνται μέσα από τις εσωτερικές αντιφάσεις των πρωταγωνιστών και, φυσικά, από την εμφάνιση του απρόοπτου, που ανατρέπει ή επιταχύνει δρομολογημένες καταστάσεις.
Ολα αυτά τα περιγράφει ο κ. Ευάνθης Χατζηβασιλείου στο κείμενό του στην «Καθημερινή» της Κυριακής (1/9) με τίτλο «Η στρατηγική ΗΠΑ έναντι της Μόσχας». Διαβάζουμε ότι μέσα στον κύκλο των συνεργατών του Ρόναλντ Ρέιγκαν υπήρχαν διαφορετικές απόψεις για το πώς θα έπρεπε να αντιμετωπιστεί η σοβιετική απειλή και εξιστορείται πώς από την «αυτοκρατορία του κακού» και τον πόλεμο των άστρων φτάσαμε στους εναγκαλισμούς με τον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ. Η αναθεώρηση ωστόσο της επιθετικής στρατηγικής του Ρέιγκαν έγινε λίγο νωρίτερα, ενώ ζούσε ακόμη ο Γιούρι Αντρόποφ.
Η «ξεχασμένη» και πλήρης γεγονότων ιστορία από το 1983, που έφερε την υφήλιο στα πρόθυρα πυρηνικού πολέμου.
Ενίοτε τις εξελίξεις επιταχύνουν μερικά ασήμαντα γεγονότα και οι πρωταγωνιστές τους κινούνται στη σκοτεινή ζώνη των μυστικών υπηρεσιών. Ετσι, μια συνηθισμένη στρατιωτική άσκηση του ΝΑΤΟ με την ονομασία «Able Archer» (2-11 Νοεμβρίου 1983) έφερε την υφήλιο στα πρόθυρα ενός πυρηνικού πολέμου. Τη λύση έδωσε ένας κατάσκοπος. Ας δούμε πρώτα το διεθνές περιβάλλον εκείνων των ημερών. Την 1η Σεπτεμβρίου 1983, ένα σοβιετικό πολεμικό αεροσκάφος κατέρριψε επιβατικό αεροπλάνο των κορεατικών αερογραμμών που είχε παρεκκλίνει της πορείας του και πετούσε πάνω από σοβιετική στρατιωτική βάση. Αποτέλεσμα: 269 επιβάτες νεκροί και το πλήρωμα του αεροσκάφους. Το διεθνές κλίμα ήδη είχε οξυνθεί. Οπότε η σοβιετική ηγεσία εξέλαβε την άσκηση «Able Archer» ως την πρώτη φάση της επίθεσης του ΝΑΤΟ κατά της Σοβιετικής Ενωσης. Αεροπλάνα στην Ανατολική Γερμανία και στην Πολωνία εξοπλίστηκαν με πυρηνικά όπλα, ενώ εβδομήντα πύραυλοι SS-20 που στόχευαν τη Δυτική Ευρώπη τέθηκαν σε αυξημένη ετοιμότητα. Η επίσημη ιστορία της ΜΙ5 θεωρεί αυτές τις ημέρες ως «την πιο επικίνδυνη στιγμή μετά την κρίση της Κούβας».
Εδώ ακριβώς παρεμβαίνει το υψηλόβαθμο στέλεχος της KGB Ολεγκ Γκορντιέφσκι, που δουλεύει για την ΜΙ6. Παραδίδει απόρρητα έγγραφα των Σοβιετικών, που αποδείκνυαν πόσο κοντά είχε φτάσει ο κόσμος σε μια πυρηνική καταστροφή. Η ΜΙ6 τα προώθησε στη Μάργκαρετ Θάτσερ, η οποία ενημέρωσε τον Αμερικανό πρόεδρο. Και οι δύο αντιλήφθηκαν ότι ο κίνδυνος για την παγκόσμια ειρήνη δεν ήταν η πυρηνική ισχύς των Σοβιετικών, αλλά ο φόβος τους, η παράνοιά τους, ότι κινδύνευαν αυτοί να δεχτούν επίθεση από το ΝΑΤΟ. Ετσι, ο Ρέιγκαν άρχισε σταδιακά, από τα τέλη του 1984, να αναθεωρεί την επιθετική τακτική του απέναντι στην ΕΣΣΔ και φτάσαμε στην άτυπη συνάντηση της Γενεύης (Νοέμβριος 1985) με τον Γκορμπατσόφ.
