Ακούγοντας πρόσφατα ένα από τα εξαιρετικά podcasts του Αρη Δημοκίδη, τη «σκληρή αλήθεια για τον Κώστα Κεντέρη», ξαναέζησα έπειτα από είκοσι χρόνια ένα γεγονός που σημάδεψε την έναρξη των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας το 2004. Ο Δημοκίδης συνδυάζει την προσοχή στη λεπτομέρεια (δεν αφήνει καμία πληροφορία να χαθεί) με τη στέρεη δομή της έρευνας (δεν μας πνίγει σε έναν ωκεανό πληροφορίας), επιτρέποντάς μας όχι απλώς να ξαναζήσουμε τα γεγονότα εκείνων των ημερών, αλλά να πάμε βαθύτερα: να εκτιμήσουμε δηλαδή, με την απόσταση του χρόνου, τι ακριβώς έγινε τότε και επομένως να επιδοθούμε σε μια ουσιαστική άσκηση αυτογνωσίας. Στην περίπτωση Κεντέρη/Θάνου προκύπτουν ανάγλυφα όλα εκείνα τα στοιχεία που μας οδήγησαν μερικά χρόνια αργότερα σε μια καταστροφική κρίση: ο συνδυασμός απάτης, λαϊκισμού και κουτοπονηριάς που χαρακτήρισε την κουλτούρα της Μεταπολίτευσης.
Η υπόθεση είναι γνωστή. Λίγο πριν από την έναρξη των Ολυμπιακών, η υπηρεσία ελέγχων των Αγώνων αναζητεί στο Ολυμπιακό Χωριό τούς δύο αθλητές-αστέρια της ελληνικής ομάδας στίβου. Και οι δύο έχουν γίνει ήρωες με τις επιδόσεις και τις νίκες τους. Ο Κεντέρης, που είχε φθάσει να δώσει το όνομά του σε ένα πλοίο που εκτελούσε τότε τα πιο γρήγορα δρομολόγια στο Αιγαίο, θα άναβε μάλιστα τη φλόγα των Αγώνων στην τελετή έναρξης. Οι δύο αθλητές αποφεύγουν με διάφορες προφάσεις να περάσουν τον έλεγχο, με κορύφωση ένα σκηνοθετημένο τροχαίο που οδηγεί στην εισαγωγή τους στο ΚΑΤ (το podcast παρέχει συγκλονιστικές πληροφορίες για τον ρόλο των κρατικών υπηρεσιών στη σχετική μεθόδευση και συγκάλυψη). Μπορεί τελικά να απέφυγαν έναν έλεγχο που θα έφερνε στο φως τη χρήση απαγορευμένων ουσιών, όμως αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν από τους αγώνες, γεγονός που εξευτέλισε τη χώρα και λίγο έλειψε να εκτροχιάσει τους Αγώνες.
Αμέσως μετά την ψυχρολουσία καλλιεργήθηκε ένα κλίμα αμφιβολιών που σταδιακά παρέπεμψε σε μια διαφορετική ερμηνεία: πως δηλαδή τους δύο αθλητές στοχοποίησε το ολυμπιακό κατεστημένο επειδή δεν ήθελε να κερδίζουν μετάλλια αθλητές μικρών χωρών. Το αποτέλεσμα ήταν ότι την ημέρα του τελικού, όταν είχε προγραμματιστεί πως θα αγωνιζόταν ο Κεντέρης, οι θεατές φώναζαν ρυθμικά το όνομά του, γιουχάροντας παράλληλα τους υπόλοιπους αθλητές.
Στην περίπτωση Κεντέρη/Θάνου προκύπτουν ανάγλυφα όλα εκείνα τα στοιχεία που μας οδήγησαν μερικά χρόνια αργότερα σε μια καταστροφική κρίση: ο συνδυασμός απάτης, λαϊκισμού και κουτοπονηριάς.
Ακολούθησαν τα επόμενα χρόνια διάφορες δίκες που όπως ήταν φυσικό δεν συγκέντρωσαν την προσοχή του κοινού και όπου η ενοχή των δύο αθλητών και ιδιαίτερα του αμφιλεγόμενου προπονητή τους ήρθαν στο φως. Τελικά δεν αφαιρέθηκαν τα μετάλλιά τους, αλλά η καριέρα τους έληξε και η φήμη τους στο διεθνές αθλητικό στερέωμα αμαυρώθηκε. Στην Ελλάδα όμως διαιωνίστηκαν οι αμφιβολίες. Το πιο σημαντικό όμως, και κάτι που φαίνεται να μην έχει συνειδητοποιηθεί πλήρως, είναι πως τα επόμενα χρόνια όλοι σχεδόν οι Ελληνες πρωταθλητές του στίβου βρέθηκαν ντοπαρισμένοι και τους αφαιρέθηκαν τα μετάλλια. Με άλλα λόγια, το πρόβλημα ήταν συστημικό.
Οι ομοιότητες με την οικονομική κρίση που ξέσπασε το 2009 είναι προφανείς: η πλαστογράφηση των στατιστικών στοιχείων ώστε να μειωθεί η έκταση του ελλείμματος και η προσπάθεια απόσεισης των ευθυνών όταν αυτές αναπόφευκτα βγήκαν στο φως, είτε κατηγορώντας τον αγγελιοφόρο (η τραγική περίπτωση του Ανδρέα Γεωργίου), είτε σφυρίζοντας αδιάφορα («έλα μωρέ τώρα, όλοι τα ίδια κάνουν»), είτε ναρκισσιστικά («μας μισούν επειδή είμαστε Ελληνες»). Δυστυχώς, στην περίπτωση της κρίσης δεν είχαμε τη δυνατότητα να αποφύγουμε τη ζημιά όπως έγινε στους Ολυμπιακούς, όπου η λαμπερή τελετή έναρξης συνέβαλε στο να ξεπεραστεί το σκάνδαλο. Η ενοχή μας αποκαλύφθηκε με τον χειρότερο τρόπο και είχε τις καταστροφικές συνέπειες που ξέρουμε, ενώ ακόμη και σήμερα δεν έχει επιτευχθεί συναίνεση για το πώς φθάσαμε εκεί. Επειδή όμως μαθαίνουμε καλύτερα διά μέσου των παραδειγμάτων, η υπόθεση Κεντέρη/Θάνου αξίζει να αποκτήσει πολύ μεγαλύτερη προβολή.
O κ. Στάθης Ν. Καλύβας είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης, κάτοχος της έδρας Gladstone στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.
