Ποιος έλιωσε τις περισσότερες σόλες, ποιος έδωσε τους μεγαλύτερους αγώνες· ποιος ήταν παρών, ποιος ήταν απών· ποιος στήριξε και ποιος δεν στηρίχτηκε. Το εσωστρεφές κουβεντολόι των υποψήφιων προέδρων του ΠΑΣΟΚ σχετικά με την κομματική τους αξιοσύνη οδήγησε σε μια στρέβλωση κατά την οποία το πολιτικό ζητούμενο υποχώρησε μπροστά στο κομματικό τεκταινόμενο, στο πλαίσιο ενός απαρχαιωμένου ανταγωνισμού για το ποιος είναι ο αρτιότερος Πασόκος. Υπό αυτή την έννοια, ο καθένας κατάφερε να κερδίσει και από μία ατομική ταυτότητα μες στη συλλογική: ο Νίκος Ανδρουλάκης είναι ο θεσμικός, ο Παύλος Γερουλάνος ο οραματιστής, η Νάντια Γιαννακοπούλου η συνδικαλίστρια, η Αννα Διαμαντοπούλου η τεχνοκράτισσα, ο Χάρης Δούκας ο αριστερός και ο Μιχάλης Κατρίνης ο ρετρό. Ποιον ενδιαφέρουν όμως όλα αυτά πέραν των φανατικών της παράταξης; Ποια καινούργια ιδέα προτάσσουν, που θα κάνει το ΠΑΣΟΚ πιο ελκυστικό και το πολιτικό του μήνυμα πιστευτό; Αραγε υπάρχει πολιτικό μήνυμα;
Καθένας και η ατζέντα του
Η ετερογένεια των υποψηφιοτήτων δείχνει ότι δύσκολα μπορεί να υπάρξει ενιαίο μήνυμα. Ο Νίκος Ανδρουλάκης επαφίεται στις ήδη υπάρχουσες θέσεις του κόμματος – αυτές που έχουν διατυπωθεί, αλλά δεν έχουν πείσει. Ο Παύλος Γερουλάνος και η Aννα Διαμαντοπούλου έχουν μεν επεξεργαστεί νέα προγράμματα, αλλά εκτός αυστηρού κομματικού πλαισίου· ο Γερουλάνος μάλιστα διαχώρισε τις ιδέες του από τις επίσημες θέσεις του κόμματος, επισημαίνοντας ότι οι δικές του είναι πληρέστερες. Οι ιδέες των υπολοίπων κινούνται στη σφαίρα των εσωκομματικών μεταμορφώσεων και αναπολήσεων (Γιαννακοπούλου και Κατρίνης μίλησαν για την ενίσχυση των οργάνων και την επαναφορά του πατριωτικού ΠΑΣΟΚ αντίστοιχα), αλλά και των φαντασιώσεων, με τον Χάρη Δούκα να προδικάζει ευνοϊκές αποφάσεις του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης υπέρ της Ελλάδας, μην έχοντας ιδέα για ποιο πράγμα μιλάει. Αν ο σκοπός του ντιμπέιτ ήταν η ανάδειξη της διαφορετικότητας, έκανε καλή δουλειά· από τις έξι διαφορετικές ατζέντες όμως έλειπε η συνοχή, η συγγένεια εκείνη που διακρίνει το κοινό μέτωπο από το σκορποχώρι.
Φωταγωγημένες αδυναμίες
Ακόμη κι αν δεν υπάρχει συναίνεση ως προς το αν και ποιος βγήκε κερδισμένος από το ντιμπέιτ, σίγουρα δεν υπάρχουν σοβαρές αμφιβολίες σχετικά με τα αδύναμα σημεία που φανερώθηκαν. Παρά τον ζήλο, τη γοητεία και τη σχεδόν στερεότυπη φήμη του «σοβαρού ανθρώπου», ο Παύλος Γερουλάνος παραμένει πολιτικά ασαφής και ως εκ τούτου αναποτελεσματικός· είναι συμπαθής, αλλά ελάχιστοι καταλαβαίνουν τι εννοεί (αν εννοεί κάτι συγκεκριμένο). Η Aννα Διαμαντοπούλου, με το θάρρος της εμπειρίας της να μεταφράζεται συχνά σε αφ’ υψηλού αυτοαναφορικότητα, ήταν επίσης λιγότερο συγκεκριμένη απ’ όσο έπρεπε (μπόλικη καλλιεπής θεωρία, χωρίς πρακτικό στίγμα), ενώ δεν έπεισε για το επίδικο, ότι δηλαδή ανήκει στο ΠΑΣΟΚ κανονικά και όχι συγκυριακά. Ο Μιχάλης Κατρίνης πρόδωσε το ανεπίκαιρο της πολιτικής του φιγούρας νοσταλγώντας απροκάλυπτα το ΠΑΣΟΚ της δεκαετίας του ’80 (κάπως έτσι ενταφίασε από μόνος του τις προεδρικές προοπτικές του), και η Νάντια Γιαννακοπούλου αναλώθηκε σε επιθέσεις, αφήνοντας στο διάβα της μια δηλητηριώδη αίσθηση που κανένας δεν έχει ανάγκη, αντί να αυτοπροσδιοριστεί ψύχραιμα και δημιουργικά. Παράλληλα, ο πρόεδρος απέτυχε να εμπνεύσει εμπιστοσύνη και αισιοδοξία· η κατηφής διεκπεραιωτικότητά του πρυτάνευσε ακόμη μία φορά.
Ο χαμένος
Εκείνος όμως που επιδόθηκε στο πιο εκθαμβωτικό αυτοσαμποτάζ ήταν ο Χάρης Δούκας. Παρά τις ηγετικές του φιλοδοξίες και τον πόλεμο που έχει δεχθεί γι’ αυτές, ο δήμαρχος Αθηναίων κατήλθε στο ντιμπέιτ αδιάβαστος. Η ελλιπής μελέτη όμως είναι ένα πράγμα και η απροθυμία του να την κρύψει, ένα άλλο: έστω ότι δεν κατάφερε ακόμη να εμβαθύνει σε έτσι κι αλλιώς περίπλοκα νομικά ζητήματα, όπως είναι η ΑΟΖ, τα χωρικά ύδατα, η προσφυγή σε διεθνή δικαστήρια κ.λπ.· έστω ότι δεν τα κατανοεί μέχρι στιγμής ούτε σε επίπεδο ορισμών. Το γεγονός ότι επέλεξε να μιλήσει επ’ αυτών και μάλιστα χωρίς καν να απαντήσει στα ερωτήματα που του τέθηκαν, μαρτυρά όχι μόνο την άγνοιά του αλλά και την αδιαφορία του γι’ αυτήν· μια τσιπροειδή περιφρόνηση της αλήθειας και των τεχνικών της λεπτομερειών που απάδει τόσο προς την ιδιότητα του καθηγητή όσο και προς τη νευραλγική θέση του προέδρου. Ο Χάρης Δούκας δεν εκτέθηκε από απειρία, αλλά από άκρατη αλαζονεία και ιδεολογικοποιημένη προχειρότητα.
Σταυροδρόμι
Τουλάχιστον από την πλευρά της τρέχουσας ηγεσίας του, το ΠΑΣΟΚ επιθυμεί να προσδώσει στη συγκρουσιακή προεκλογική κατάσταση την επίφαση της ενότητας και της πολιτισμένης ώσμωσης. Η επιλογή είναι ορθή σε επίπεδο στρατηγικής, αν και η πολιτική πραγματικότητα είναι αρκετά πιο άγρια. Σε κάθε περίπτωση, το σταυροδρόμι στο οποίο βρίσκεται τώρα η παράταξη είναι πολιτισμικής φύσης. Eνα κίνημα που ψάχνει τη θέση του στο μέλλον την ώρα που κορυφαία στελέχη του νοσταλγούν τον Ανδρέα Παπανδρέου και τη Μελίνα Μερκούρη ή βλέπουν με καχυποψία στοιχειώδεις ενέργειες εκμοντερνισμού της αστικής ζωής όπως είναι το μετρό, έχει αρκετές υπαρξιακές αποφάσεις να πάρει. Eνας καλός πρόεδρος είναι μόνο η αρχή· ένας κακός, όμως, είναι μια απόφαση από μόνος του.
