Στις αρχές του καλοκαιριού, το διαστημικό τηλεσκόπιο Τζέιμς Ουέμπ της NASA έκανε μια ανακάλυψη: «Είδε» το πιο μακρινό αντικείμενο που έχει ποτέ παρατηρηθεί στο σύμπαν.
Χάρη στην υπέρυθρη κάμερά του, φωτογράφισε τον γαλαξία JADES-GS-z14-0, ο οποίος υπήρχε περίπου 290 εκατ. χρόνια μετά τη Μεγάλη Εκρηξη. Αρχέγονο ουράνιο αντικείμενο που εμφανίζεται πλήρως διαμορφωμένο ήδη από την «παιδική ηλικία» του σύμπαντος, με τους αστέρες του να εκπέμπουν έντονο φως, καθώς και αέρια υδρογόνου και οξυγόνου.
Η ανακάλυψη αυτή συνιστά πρόβλημα για τους κοσμολόγους. Το φως του συγκεκριμένου γαλαξία χρειάστηκε 13,5 δισ. χρόνια για να φτάσει έως τη Γη, τη στιγμή που η Μεγάλη Εκρηξη έχει υπολογιστεί ότι συνέβη πριν από 13,8 δισ. χρόνια. Ο γαλαξίας αυτός δεν θα έπρεπε να είναι εκεί. Οπωσδήποτε δεν θα έπρεπε να υπάρχει έτσι, πλήρως διαμορφωμένος.
Η ανακάλυψή του αντιβαίνει στις έως τώρα γνωστές κοσμολογικές θεωρίες, σύμφωνα με τις οποίες τόσο κοντά στη Μεγάλη Εκρηξη δεν υπήρχαν γαλαξίες όπως τους ξέρουμε σήμερα.
Εως τώρα, αυτό που γνωρίζαμε ήταν ότι οι ιδιαίτερα μακρινοί γαλαξίες είναι φωτεινοί λόγω της ακτινοβολίας που εκπέμπουν οι υπερμαζικές μαύρες τρύπες στο κέντρο τους ρουφώντας διαστρικό υλικό. Oμως, το τόσο έντονο φως του JADES-GS-z14-0 δείχνει πως προέρχεται από απειράριθμους αστέρες, οι οποίοι μάλιστα βρίσκονται σε νεαρή ηλικία.
Το κρίσιμο ερώτημα το έθεσαν σε δελτίο Τύπου της NASA δύο αστρονόμοι, ο Ιταλός Στέφανο Καρνιάνι και ο Αμερικανός Κέβιν Χένλαϊν: «Πώς είναι δυνατόν η φύση να δημιούργησε έναν φωτεινό, τεράστιο γαλαξία σε λιγότερο από 300 εκατ. χρόνια μετά τη Μεγάλη Εκρηξη;». Και σχολιάζουν στη συνέχεια: «Η παρουσία οξυγόνου σε τόσο πρώιμη ηλικία για ένα γαλαξία προκαλεί έκπληξη, διότι σημαίνει ότι πολλές παλαιότερες γενιές αστέρων μεγάλης μάζας είχαν ήδη διανύσει τον βίο τους πολύ πριν παρατηρήσουμε εμείς τον εν λόγω γαλαξία. (…)
Με την ανακάλυψη του πιο μακρινού γαλαξία που έχει παρατηρηθεί ποτέ στο σύμπαν, φαίνεται πως ανατρέπονται επικρατούσες κοσμολογικές θεωρίες ή, έστω, ότι τίθενται νέα ερωτήματα σχετικά με αυτές.
Ολες αυτές οι παρατηρήσεις μάς λένε ότι ο JADES-GS-z14-0 δεν είναι σαν τα είδη γαλαξιών που έχουν προβλεφθεί στο νεαρό σύμπαν από θεωρητικά μοντέλα και υπολογιστικές προσομοιώσεις».
Η Μεγάλη Εκρηξη είναι το κυρίαρχο μοντέλο ερμηνείας περί της αρχής του σύμπαντος και προέκυψε γύρω στα τέλη της δεκαετίας του ’40. Επιβεβαιώθηκε με τον εντοπισμό της Μικροκυματικής Ακτινοβολίας Υποβάθρου τη δεκαετία του ’60, δηλαδή με την εργαστηριακή παρατήρηση του ίχνους ή κατάλοιπου της ακτινοβολίας που έρχεται από όλες τις κατευθύνσεις και που εξέπεμπε το σύμπαν όταν βρισκόταν σε «βρεφική» ηλικία και σε μια συνθήκη αδιανόητα υψηλών θερμοκρασιών και πιέσεων.
Είχαν, βεβαίως, προηγηθεί οι παρατηρήσεις του Αμερικανού αστρονόμου Εντουιν Χαμπλ (το όνομα του οποίου είχε δοθεί στο διαστημικό τηλεσκόπιο Χαμπλ, προκάτοχο του Τζέιμς Ουέμπ), ο οποίος μέσα από το τηλεσκόπιό του αντιλήφθηκε σταδιακά ότι οι γαλαξίες δείχνουν να απομακρύνονται από τη Γη. Ο Χαμπλ οδηγήθηκε έτσι στη θεωρία περί της διαστολής του σύμπαντος. Για να διαστέλλεται το σύμπαν, πρέπει από κάπου να ξεκίνησε. Απάντηση: από τη Μεγάλη Εκρηξη. Η οποία δεν συνέβη «κάπου», συνέβη παντού, όλα όσα βλέπουμε και αισθανόμαστε είναι η Μεγάλη Εκρηξη. Μαζί της «γεννήθηκε» ο χώρος, αλλά και ο χρόνος.
Τι ακριβώς συμβαίνει όμως εδώ με τον αλλόκοτο αυτό γαλαξία; Κανένας δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα. Ορισμένοι επιστήμονες το τράβηξαν ακόμα πιο μακριά, βάζοντας στο τραπέζι ότι ίσως να είναι «ίχνος από ένα παράλληλο σύμπαν». Ισως η Μεγάλη Εκρηξη να μην ήταν μία αλλά πολλές…
Είναι πάντοτε συναρπαστικό όταν φαίνεται (ας υπογραμμίσουμε αυτό το «φαίνεται») πως ανατρέπονται επικρατούσες κοσμολογικές θεωρίες ή, έστω, ότι τίθενται νέα ερωτήματα σχετικά με αυτές.
«Γνωρίζουμε ολοένα και καλύτερα τη ζωή», γράφει ο στοχαστής Εντγκάρ Μορέν στο «Γνώση, άγνοια, μυστήριο» (μτφρ. Γ. Καυκιάς, Εκδόσεις του 21ου), «αλλά παραμένει για εμάς ολοένα πιο μυστηριώδης».
