Βρίσκομαι σε μια τουριστική ευρωπαϊκή χώρα του Νότου. Στους επαρχιακούς δρόμους, ορισμένοι υπό ανακατασκευή, άλλοι με πολύ φθαρμένο οδόστρωμα, όσοι χρησιμοποιούν μηχανές έχουν πλήρη εξάρτυση μοτοσικλετιστή. Το ίδιο ισχύει και για τους ποδηλάτες. Επίσης οι οδηγοί –σε επικίνδυνες διαδρομές– πειθαρχούν στα σήματα που ορίζουν τα όρια ταχύτητας. Μπλόκα και κάμερες (που λειτουργούν και καταγράφουν) βοηθούν ώστε να τηρείται η στοιχειώδης ασφάλεια στις μετακινήσεις. Οι πεζοί έχουν προτεραιότητα στις διαβάσεις, τα αυτοκίνητα «κοκαλώνουν» για να περάσουν. Μέσα σε μια πόλη, 8.000 κατοίκων, υπάρχει αυστηρό σύστημα ανακύκλωσης, με τρεις κάδους απορριμμάτων και κάτω από τον νεροχύτη της κουζίνας δοχείο για τα οργανικά απόβλητα. Πληροφορούμαι ότι οι μέρες και οι ώρες αποκομιδής είναι καθορισμένες. Τόσο, που αν βγάλεις, για παράδειγμα, τα πλαστικά τη λάθος μέρα ή τα αναμείξεις με χαρτιά, το απορριμματοφόρο αρνείται να τα μαζέψει, το σπίτι «σημειώνεται» και καταβάλλεται πρόστιμο.
Το νησί είναι δημοφιλής προορισμός διακοπών, τους καλοκαιρινούς μήνες, με 2.000 χιλιόμετρα ακτογραμμής, κόλπους μεγάλου φυσικού κάλλους και κρυστάλλινα νερά. Στη Σαρδηνία, λοιπόν, όπου βρίσκομαι, καταφθάνουν πλήθη όχι μόνο από το εξωτερικό αλλά και από την ίδια την Ιταλία. Για να αποφευχθεί ο συνωστισμός στις διάσημες παραλίες έχει εφαρμοστεί ένα σύστημα ηλεκτρονικών κρατήσεων με συμβολικό, ελάχιστο, αντίτιμο.
Η μικρή επαρχιακή πόλη είναι η Μπόζα. Εδώ, περνάω τις τέσσερις, από τις έξι, μέρες του ταξιδιού μου. Και παρατηρώ. Ανθρώπους, συμπεριφορές, αντιδράσεις. Τι σημαίνει «υπερτουρισμός» με υποδομές και τι χωρίς; Τι σημαίνει πετάω τα σκουπίδια μου όπου με εξυπηρετεί και τι όχι; Τι σημαίνει οδηγώ υπό την επήρεια αλκοόλ και όποιον πάρει ο χάρος και τι δεν οδηγώ όπως «γουστάρω»;
Κάθε τόπος επιβάλλει, εκτός από την ατμόσφαιρά του, και τις συνήθειες και τις αρχές του.
Δεν πρόκειται για ριζοσπαστικές λύσεις. Απλώς οι ομοιότητες με την ελληνική συνθήκη, σε νησιά όπως η Κρήτη, είναι πολλές. Δεν είναι ούτε η εύκολη εξιδανίκευση του «ξένου» από την οποία έχουμε υποφέρει χωρίς αποτελέσματα. Εν ολίγοις, ο επισκέπτης έχει διαφορετικό βλέμμα από τον μόνιμο κάτοικο, οι παραμορφώσεις και οι στρεβλώσεις καραδοκούν στις βιαστικές αποτιμήσεις. Oμως, κάθε τόπος επιβάλλει, εκτός από την ατμόσφαιρά του, και τις συνήθειες και τις αρχές του.
Η συζήτηση για τον «υπερτουρισμό» είναι εκτεταμένη –και η ελληνική κυβέρνηση πήρε πρόσφατα κάποια, πρώτα και καθυστερημένα, μέτρα– οι κάτοικοι πολλών πόλεων σε όλον τον κόσμο δυσφορούν και διαμαρτύρονται από τη μεγάλη επιβάρυνση που δέχονται. Δεν είναι μόνο ο εκτοπισμός των γηγενών από τους τουρίστες (η λαίλαπα των βραχυχρόνιων μισθώσεων) αλλά και ζητήματα που συνδέονται με την ποιότητα της καθημερινότητας. Η Βενετία ήταν από τις πρώτες που φρόντισαν για τη διαχείριση των τουριστικών ροών.
Οι συγκρίσεις ανάμεσα σε έναν μικρό τόπο του ευρωπαϊκού Νότου και σε έναν ανάλογο στη χώρα μας σκοντάφτουν σε ό,τι δύσκολα αλλάζει, αλλά δεν υπάρχει πια η πολυτέλεια της αναβλητικότητας: στα όρια και στους όρους (για να αποφύγουμε την πολυφορεμένη «νοοτροπία»). Η πολιτεία έχει καθοριστικό μερίδιο ευθύνης στη διαμόρφωση συνειδήσεων. Αλλά καθώς από τον «υπερτουρισμό» προκύπτει κι ένας νέος ανθρωπότυπος, αν δεν δημιουργηθούν αναχώματα, η ισοπέδωση είναι δεδομένη. Είτε οι ορδές που συνωθούνται σε στενά δρομάκια, μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς, πλατείες, παραλίες, είναι φιλοπερίεργες ή απλώς αποχαυνωμένες· είτε απολαμβάνουν την περιπέτεια και αντιλαμβάνονται τη «μαγεία» είτε απλώς την απαθανατίζουν βουλιμικά με τα κινητά τους, η αντίσταση είναι, κυρίως, θεσμική. Αλλιώς συμπεριφέρεσαι σε ένα μέρος που σου υπαγορεύει λειτουργίες (πώς να ανακυκλώνεις ή πώς να οδηγείς) και αλλιώς εκεί όπου η ασυδοσία διαφημίζεται ως ελευθερία.
Στην οικεία και φιλική Σαρδηνία, στην όμορφη Μπόζα, δεν είναι η φύση ή οι ξεχωριστές γεύσεις της περιοχής το μόνο που θα θυμάμαι· αλλά και τα διαρκή, επίπονα, μαθήματα ανακύκλωσης.
