Ακούγοντας την Ταμάρα να του μιλάει για τις φωνές που ακούει μέσα της σαν να είναι πραγματικότητα και όχι φαντασίωση ή παραίσθηση, ο ψυχίατρος Αχιμ Χάουγκ προσπαθεί να μην απορρίψει εντελώς την ψευδή αυτή αντίληψη, που τόσο τη βασανίζει στην καθημερινότητά της, για να μην τη φοβίσει. Οπως γράφαμε χθες, την ιστορία της αφηγείται στο βιβλίο του «Ταξίδια στον κόσμο της φρεναπάτης. Ενας ψυχίατρος μιλά για εσωτερικές φωνές, αλλόκοτα μηνύματα και απειλητικούς σωσίες» (μτφρ.: Μαρία Τοπάλη, επιστ. επιμ.: Χαράλαμπος Παπαγεωργίου, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης).
«Οι φωνές είχαν το πάνω χέρι», σχολιάζει ο συγγραφέας. «Δεν μπορούσε να κάνει τίποτα δίχως να το σχολιάσουν και ήταν αδύνατον πλέον να καθορίσει η ίδια τη ζωή της. Πίσω από τη λέξη “φωνές” θα αποδεικνυόταν ότι κρύβονταν πολύ περισσότερα από κάποιες παραισθήσεις και πολύ πιο παράξενες ιστορίες από αυτές που ακούμε στα παραμύθια».
Η διάγνωση στην Ταμάρα είναι σχιζοφρένεια, βαριά ψυχοπαθολογική νόσος. Ομως –το γράφαμε και χθες–, η εσωτερική συνθήκη ενός τέτοιου ανθρώπου μάς αφορά με διάφορους τρόπους.
Κατ’ αρχάς, ο Χάουγκ προσπαθεί να τοποθετήσει τον αναγνώστη στη θέση της Ταμάρας. «Φανταστείτε κάποιον που καταφέρνει να βαδίζει ακριβώς πίσω από εσάς. Αυτός, από κοντά, σας συνοδεύει όπου κι αν πάτε. Δεν γυρίζετε πίσω να δείτε, όμως ξέρετε πως κάποιος σας ακολουθεί. Τούτο το πρόσωπο, λοιπόν, σας ψιθυρίζει κάτι στο αφτί. (…) Η φωνή παραμένει εκεί, ό,τι κι αν κάνετε. Σας εκνευρίζει, σωστά; Αλλά αυτό είναι μόνο η αρχή».
Στη συνέχεια, θίγει ένα καίριο ζήτημα: «Το ερώτημα περί του τι είναι πραγματικότητα και με ποιον τρόπο μπορεί κανείς να την αναγνωρίσει βασανίζει τον άνθρωπο από την αρχή της ύπαρξής του. (…) Κοιμόμαστε, ονειρευόμαστε και καμιά φορά ξυπνάμε χωρίς να είμαστε βέβαιοι αν αυτό που βλέπουμε εξακολουθεί να είναι ένα όνειρο ή το αντίθετο».
Οποιος έχει διαβάσει τα (αριστουργηματικά) μυθιστορήματα του Φίλιπ Ντικ είναι καλά υποψιασμένος ως προς αυτά τα ερωτήματα. Ζούμε και σε μια εποχή κατά την οποία οι θεωρίες ότι η πραγματικότητα είναι ένα Matrix (μια προσομοίωση του πραγματικού) κερδίζουν έδαφος. Ζούμε επίσης στην εποχή των fake news. Υπό μία ευρεία έννοια, ειδικά σήμερα, όλοι είμαστε στον ένα ή τον άλλο βαθμό λίγο «σχιζοφρενείς».
Στο βιβλίο του, ο Χάουγκ παραθέτει μερικές εικόνες ως πολύ εύστοχα παραδείγματα αυτού που «οι φυσιολόγοι και οι ψυχολόγοι της αντίληψης» ορίζουν ως «πολυσταθείς αντιλήψεις»: αν κοιτάξεις μια εικόνα από τα αριστερά προς τα δεξιά είναι πουλί. Αν όμως την κοιτάξεις αντίστροφα, βλέπεις ένα λαγό.
Μοιάζει αστείο, αλλά είναι και λίγο τρομακτικό: αυτό που βλέπουμε είναι και λαγός και πουλί, την ίδια στιγμή. Τι ισχύει στ’ αλήθεια;
