Αν εισέλθει κανείς ερευνητικά στη μαύρη τρύπα του Διαδικτύου κι αναζητήσει συνομιλίες, δηλώσεις και ηχητικά μηνύματα των κοριτσιών που συμμετείχαν στον ξυλοδαρμό της 14χρονης στη Γλυφάδα, θα βγάλει μερικά τρομακτικά, αλλά ενδιαφέροντα συμπεράσματα: Πρώτα απ’ όλα, αυτό που συνέβη δεν έγινε εν θερμώ· ό,τι κι αν προηγήθηκε, η απόφαση για την άγρια επίθεση ελήφθη με καθαρό μυαλό – ήταν μια ιδέα την οποία οι εμπνευστές της έκριναν θεμιτή και δίκαιη. Δεύτερον, δεν υπήρξε καμία μεταμέλεια· η μαθήτρια που φέρεται ως εγκέφαλος του περιστατικού, αφού έκανε ό,τι έκανε, εξέφρασε την ικανοποίησή της και υποσχέθηκε συνέχεια στην ιστορία: το θύμα πρέπει να πεθάνει ή, μάλλον, είναι ήδη νεκρό. Επιπλέον, η δημοσιότητα που έλαβαν η κυνική ομολογία και οι περαιτέρω απειλές της δεν την πτόησε· η ανήλικη δεν κατελήφθη από την εύλογη λιποψυχία που καταλαμβάνει τα άτακτα παιδιά μόλις η αταξία τους αποκαλυφθεί. Αντιθέτως, ενημέρωσε το διαδικτυακό κοινό της ότι δεν είναι μόνη της και πως υπάρχουν πολλοί που θέλουν το κακό του θύματος.
Παιδιά-γκάνγκστερ
Αυτό που κομίζει ο απόηχος του ξυλοδαρμού, η γενική αίσθηση ενός μη δράματος δηλαδή, περιγράφει ένα καθεστώς απευαισθητοποίησης απέναντι στον ανθρώπινο πόνο και στους πιο στοιχειώδεις κανόνες ηθικής. Δεν πρόκειται για απλή εξοικείωση των ανηλίκων με τη βία και το έγκλημα, αλλά για μια κουλτούρα απάθειας και αναλγησίας που παραπέμπει σε νοοτροπίες και ψυχικά χαρακτηριστικά μαφίας. Αυτό δεν είναι καθόλου τυχαίο: πολλά από τα νεαρά άτομα που εμπλέκονται σε καταστάσεις βίας προβεβλημένες από τα Μέσα, δεν καταφεύγουν στη βία από ανάγκη ή ατυχία, αλλά από πολιτισμική προτίμηση. Το ξύλο είναι κουλ, το να συμπεριφέρεσαι σαν γκάνγκστερ σε κάνει γοητευτικό και διάσημο, ο ναρκισσιστικός εγωισμός και οι προσωπικές βεντέτες (με πρόσβαλες, άρα πρέπει να πεθάνεις) αναδεικνύονται ως αποδεκτός τρόπος αυτοπροσδιορισμού και κοινωνικής συσχέτισης. Οι περήφανες πόζες των δραστών στο TikTok και η ρητορική που περιβάλλει τον ξυλοδαρμό της 14χρονης είναι ενδεικτικά: η βία των ανηλίκων είναι γι’ αυτούς κάτι σαν περφόρμανς.
Αποδιοπομπαίος τράγος
Πολλοί από όσους ψάχνουν την αιτία του κακού, στην πραγματικότητα προσπαθούν να συνδέσουν το κακό με ό,τι αντιπαθούν, χωρίς κατ’ ανάγκην να υπάρχει αληθινή αιτιότητα ανάμεσα στα δύο. Οι συχνές αναφορές στην τραπ (πόσο διαφθείρει τα τίμια ήθη των τίμιων νέων μας αυτή η παλιομουσική!) ανήκουν σε αυτή την κατηγορία χρησιμοθηρικής ενοχοποίησης. Ακόμη όμως κι αν υποτεθεί ότι η τραπ ως είδος τέχνης και ως λαϊφστάιλ ωραιοποιεί και ξεπλένει ό,τι ορίζουμε ως κοινωνικώς επικίνδυνο, η διάσταση ανάμεσα στη θεωρία και στην πράξη είναι τεράστια. Η βία άλλωστε εντοπίζεται και στη λογοτεχνία και στον κινηματογράφο, αλλά και σε άφθονες εκφάνσεις της καθημερινότητας, με τις οποίες, παραδόξως, δεν έχουμε κανένα πρόβλημα. Δεν είναι η μουσική, ακόμη και η πιο χυδαία, που κάνει τα παιδιά να επιτίθενται το ένα στο άλλο· είναι η ολιγωρία εκείνων που, αντί να αναλάβουν τις ευθύνες τους ως ενήλικοι και προστάτες των παιδιών, προτιμούν να κατηγορούν οποιονδήποτε άλλον πέραν του εαυτού τους.
Το αχρείαστο δίλημμα
Οταν η κουβέντα ξεφεύγει από τους αποδιοπομπαίους τράγους, κολλάει σε τεχνητά διλήμματα: φταίνε οι οικογένειες ή τα σχολεία; Η διάζευξη δεν έχει λόγο ύπαρξης· φταίνε και οι δύο πλευρές με τον τρόπο τους. Το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης το έχουν, βέβαια, οι γονείς, οι οποίοι επιμένουν να βλέπουν τα παιδιά τους σαν σύμβολα οικογενειακής αποκατάστασης και προεκτάσεις του εαυτού τους, αντί να τα δουν ως ανθρώπους, δηλαδή ως εν εξελίξει έργα που δεν παύουν να είναι ικανά για τα καλύτερα αλλά και για τα χειρότερα. Το εκπαιδευτικό περιβάλλον ευθύνεται κι αυτό για την ηθική εξέλιξη των παιδιών, όσο αντίξοες κι αν είναι οι συνθήκες μέσα στις οποίες οι εκπαιδευτικοί καλούνται να δουλέψουν: μπορεί οι καθηγητές να μη διαθέτουν τη δύναμη να ανατρέψουν διαμορφωμένες από το σπίτι παθογένειες, έχουν όμως χρέος να μη συμβάλλουν σε αυτές· να φωτίσουν έναν εναλλακτικό δρόμο. Πώς να το κάνουν όμως; Μεγάλος αριθμός Ελλήνων εκπαιδευτικών δεν έχει ιδέα ποιος είναι ο δρόμος αυτός.
Προέλευση και θέση
Κάποιοι έσπευσαν να επισημάνουν την καταγωγή της νεαρής που συντόνισε τον ξυλοδαρμό, λες κι αυτή αποτελεί τεκμήριο εγκληματικού ενστίκτου. Παρέλειψαν όμως να αναλογιστούν σε ποια χώρα βρίσκεται η νεαρή σήμερα· ποια χώρα της επιτρέπει να ασκεί βία ανεμπόδιστη και χωρίς συνέπειες· ποια χώρα αρνείται να λάβει θεσμικά μέτρα εναντίον παραβατικών ατόμων και συμπεριφορών, επειδή οι εξουσίες της ασκούνται σύμφωνα με το συγκυριακό συμφέρον και τις διαχρονικές φοβίες των πολιτικών κομμάτων. Στο τέλος, όσο κι αν μιλήσουμε για μουσικές, γονείς και καθηγητές, η ευθύνη ανάγεται πάντα στο κράτος. Οσο το κράτος αρνείται να βρει και να εφαρμόσει το κατάλληλο κοκτέιλ ευρηματικότητας και αυστηρότητας για να προστατεύσει τους πολίτες του, σε όποια ηλικιακή κατηγορία κι αν ανήκουν, τόσο οι πολίτες θα πέφτουν θύματα εκείνων για τους οποίους η ανυπαρξία κράτους είναι ένα μεγάλο δώρο.
