Στο τέλος του Σεπτέμβρη, καθώς οι Ισραηλινοί σφυροκοπούσαν το νότιο Λίβανο, οι μάχες στη Γάζα συνεχίζονταν και το Ιράν προετοίμαζε την απάντησή του, σε μια άλλη γωνιά της Μεσογείου (αλλά γεωγραφικά πολύ κοντά στις εχθροπραξίες) κάτι εντελώς διαφορετικό συνέβαινε. Ένα παραθαλάσσιο ξενοδοχείο της Λάρνακας φιλοξενούσε ένα διεθνές επιστημονικό συνέδριο με τίτλο “Η Κλιματική Κρίση Στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή”. Δεν ήταν ένα απλό επιστημονικό συνέδριο. Οι ομιλητές και οι ομιλήτριες, που ήταν κυρίως επιστήμονες αλλά και πρώην και νυν πολιτικοί, προέρχονταν από 22 διαφορετικές χώρες. Και κυρίως, εκτός από τους συνήθεις καλεσμένους από τις ΗΠΑ και την Ευρώπη, ήταν ομιλητές και ομιλήτριες από τις χώρες της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής: την Κύπρο, φυσικά, αλλά και την Ιορδανία, το Λίβανο, το Ισραήλ, τη Σαουδική Αραβία, το Ομάν, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την Αίγυπτο και το Ιράκ. Λόγω των εχθροπραξιών κάποιοι ομιλητές δεν κατόρθωσαν να ταξιδέψουν (ειδικά οι πτήσεις από τη Βηρυττό είχαν πρόβλημα) ενώ εξαιτίας της συνόδου του ΟΗΕ κάποιοι Αμερικανοί συνδέθηκαν και μίλησαν από το Zoom. Αλλά οι ομιλητές που κατόρθωσαν να συμμετάσχουν με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο, ήταν εξαιρετικά υψηλού επιπέδου. Μεταξύ πολλών άλλων, μίλησαν ο πρίγκιπας της Ιορδανίας Χασάν Μπιν Ταλάλ, ο πρώην υπουργός ενέργειας των ΗΠΑ επί Ομπάμα Έρνεστ Μονίζ, ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκος Χριστοδουλίδης, ο διευθυντής της DG Clima, πρώην υπουργοί από πολλές χώρες της περιοχής, νυν υπουργοί από την Κύπρο και γνωστοί στο χώρο τους επιστήμονες από πολλά επιστημονικά πεδία σχετικά με το θέμα. Το συνέδριο το οργάνωσε το Ινστιτούτο Κύπρου με τη συνεργασία της Κυπριακής Ακαδημίας Επιστημών, Γραμμάτων και Τεχνών και δεν θα σας το ανάφερα (τόσα συνέδρια γίνονται στον κόσμο μας) αν από το συγκεκριμένο δεν έπαιρνα ένα ενδιαφέρον και χρήσιμο μάθημα, και δεν μου γινόταν ξεκάθαρη μια μοναδική και μεγάλη ευκαιρία.
Το μάθημα είναι το εξής: η Μέση Ανατολή είναι πολύ πιο περίπλοκο μέρος από ό,τι νομίζουμε. Κι αυτό είναι κάτι που όλες και όλοι πρέπει να χωνέψουμε, ειδικά αυτές τις ημέρες της βίας και της καταστροφής. Ο κόσμος αυτός, ένας κόσμος τον οποίο οι περισσότερες Ελληνίδες και οι περισσότεροι Έλληνες παρατηρούν από μακριά και θυμούνται μόνο όταν σκάνε οι βόμβες, απέχει πολύ από τις ασπρόμαυρες βεβαιότητές μας, τους μύθους μας περί καλού και κακού. Πολύ, πολύ περίπλοκο μέρος. Στο δικό μου πάνελ μιλούσε και ο διευθυντής μιας Ισραηλινής ΜΚΟ που κάνει έρευνα και δράσεις για την κλιματική αλλαγή. Ο οποίος είναι Παλαιστίνιος. Που έχει θητεύσει ως επιστημονικός σύμβουλος στο Υπουργείο Επιστήμης και Τεχνολογίας του Ισραήλ. Και ο οποίος παρουσίασε τις δράσεις του (Ισραηλινού, θυμίζω) οργανισμού του για την υποστήριξη των πληγέντων στη Γάζα. Μίλησε, ακόμα, ο διευθυντής μιας άλλης ΜΚΟ, που προσπαθεί να προωθήσει λύσεις για τις κλιματικές προκλήσεις της περιοχής και διοικείται από ένα συμβούλιο με τέσσερις Ισραηλινούς, τέσσερις Παλαιστίνιους και τέσσερις Ιορδανούς. Μίλησε πρώην υπουργός περιβάλλοντος και πολιτικής προστασίας του Ισραήλ, που όμως προέρχεται από ένα “πράσινο”, ακτιβιστικό κόμμα που υπερασπίζεται διαχρονικά δικαιώματα μειονοτήτων και τη λύση δύο κρατών στο Παλαιστινιακό. Θα είχε ενδιαφέρον αν ένας μέσος διαδηλωτής σε κάποιο ivy league πανεπιστήμιο της Αμερικής, που σήμερα υποστηρίζει σθεναρά τους μαχητές της Χαμάς, να καθόταν να κάνει μια κουβέντα γενικής φύσεως, για τον κόσμο και τις ιδεολογίες και τα δικαιώματα, με έναν μαχητή της Χαμάς και μετά με αυτή την πρώην υπουργό του Ισραήλ. Με την δεύτερη θα συμφωνούσε σε σχεδόν όλα. Με τον πρώτο θα διαφωνούσε στα πάντα.
Ένα άλλο, παράπλευρο μάθημα είναι ότι οι άνθρωποι, γενικά, μπορούν να συνυπάρξουν και να δουλέψουν για έναν κοινό στόχο, ακόμα και σε ακραίες συνθήκες. Και μόνο το ότι όλοι αυτοί οι άνθρωποι βρίσκονταν στο ίδιο δωμάτιο ήταν ένα θαύμα. Όπως μου εξήγησαν, εκπρόσωποι από αυτές τις χώρες συνυπάρχουν μόνο σε εκδηλώσεις όπου η παρουσία τους είναι υποχρεωτική, όπως οι σύνοδοι του ΟΗΕ ή οι COP. Στην Κύπρο είχαν έρθει εθελοντικά, για πρώτη φορά. Ήταν η συνύπαρξή τους ιδανική και ανέφελη; Όχι. Χάνονταν η μία στις αγκαλιές του άλλου, υμνώντας την ειρήνη και τη συναδέλφωση των λαών; Πάλι όχι. Η ατμόσφαιρα δεν ήταν εγκάρδια, δεν ήταν ούτε καν πληκτικά ουδέτερη, όπως στα περισσότερα επιστημονικά συνέδρια. Υπήρχε ένταση στην ατμόσφαιρα. Από τη στιγμή που συνειδητοποίησα τι γίνεται και άρχισα, πιο υποψιασμένος, να παρατηρώ καλύτερα τα τεκταινόμενα, διαπίστωσα ότι, ας πούμε, ότι οι Άραβες δεν χειροκροτούσαν τους Ισραηλινούς ομιλητές, και τούμπαλιν. Παρατήρησα, δε, διαφωνίες και ενστάσεις ακόμα και ανάμεσα σε συμπατριώτες -ατέλειωτα χάσματα και εκεί. Στο τέλος, όμως, όλες και όλοι για το ίδιο θέμα μιλούσαν. Όταν ερχόταν η ώρα για το πάνελ, για την προσαρμογή στις δυσχερείς επιπτώσεις της αλλαγής του κλίματος κουβέντιαζαν. Για την ενεργειακή μετάβαση, για τα έργα αφαλάτωσης και τις ΑΠΕ, για την αντιμετώπιση της ξηρασίας σε μια γωνιά του πλανήτη που φιλοξενεί τις 14 από τις 17 φτωχότερες σε νερό χώρες του κόσμου. Σε κάποια ομιλία κάποιος έδειξε ένα χάρτη με τις λεκάνες απορροής στην περιοχή, χωρίς να φαίνονται τα σύνορα. Από την εικόνα καταλάβαινε κανείς ότι οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής δεν έχουν σύνορα, ούτε εκεί, ούτε πουθενά. Και γινόταν προφανές ότι οι όποιες λύσεις θα πρέπει να είναι συλλογικές. Δεν γίνεται αλλιώς. Στο τέλος, το συνέδριο σχολιάστηκε ως μια μεγάλη επιτυχία και ως μια πολύ καλή αρχή.
Και εδώ ερχόμαστε στο θέμα της ευκαιρίας. Το συνέδριο αυτό διοργανώθηκε στην Κύπρο. Η οποία είναι μια από τις μικρότερες χώρες της περιοχής, με μικρή επιρροή. Αλλά διοργανώθηκε εκεί, και πήγαν σχεδόν όλοι. Γιατί εκεί; Επειδή δεν θα μπορούσε να έχει γίνει πουθενά αλλού. Η Κύπρος δεν έχει πετρέλαια, δεν έχει σύνορα με όλες αυτές τις χώρες, δεν έχει μεγάλη οικονομία, αλλά δεν έχει και πόλεμο, δεν έχει άλλες έχθρες πλην της προφανούς, είναι μια σύγχρονη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχει ανθρώπους, θεσμούς και φορείς που έχουν τις απαραίτητες προσβάσεις, τις γνωριμίες και την εμπειρία, και μπορεί να λειτουργήσει ως κόμβος σε αυτά τα θέματα, τα μοναδικά τα οποία σε αυτή την ιστορική συγκυρία μπορούν να φέρουν τους ανθρώπους από αυτές τις χώρες στο ίδιο τραπέζι. Στην Λάρνακα ακούστηκαν ιδέες όπως νέες συμφωνίες για το διαμοιρασμό των υδάτων, ή η ίδρυση μιας αναπτυξιακής επενδυτικής τράπεζας για να χρηματοδοτεί έργα υποδομών και προσαρμογής στις κλιματικές συνθήκες σε όλα τα κράτη της περιοχής. Αυτά μπορεί να έμοιαζαν με επιστημονική φαντασία την ώρα που οι βομβητές και τα γουόκι τόκι στο Λίβανο ανατινάζονταν, αλλά ακούγονταν. Η συζήτηση, που σε έναν εξωτερικό παρατηρητή όπως εγώ έμοιαζε αδιανόητη, γινόταν. Και γινόταν στην Κύπρο. Ίσως το μόνο μέρος στον κόσμο όπου κάτι τέτοιο θα μπορούσε να συμβεί.
