Με τον ΣΥΡΙΖΑ σε ελεύθερη πτώση, η δυνατότητα επιστροφής του ΠΑΣΟΚ στον προμνημονιακό δικομματισμό φαίνεται ρεαλιστική και πάντως δεν μπορεί να αποκλειστεί. Δημοσκοπικά, άλλωστε, έχει ανακτήσει ήδη τη δεύτερη θέση, αν και σε ποσοστά που δεν παραπέμπουν σε κόμμα εξουσίας. Ωστόσο, μετά την εκλογή ηγεσίας η δυναμική του μπορεί, υπό προϋποθέσεις, να ενισχυθεί.
Με μια απλοϊκή ανάλυση μπορεί να εξαχθεί το συμπέρασμα ότι μετά το τέλος της κρίσης το πολιτικό σύστημα επιστρέφει στην κανονικότητα του παραδοσιακού δικομματισμού με τις πολιτικές δυνάμεις της Κεντροδεξιάς και της Κεντροαριστεράς να εναλλάσσονται στη διακυβέρνηση. Αλλά η κρίση δεν τελείωσε. Γιατί η χώρα απομακρύνθηκε από τον κίνδυνο εξόδου από την Ευρωζώνη, αλλά δεν κάλυψε τα θεσμικά, πολιτικά και οικονομικά ελλείμματα που παράγουν καθυστέρηση. Ετσι, παραμένει ευάλωτη σε μια διεθνή συγκυρία αποδυνάμωσης του ευρωπαϊκού παραδείγματος, δημογραφικού αδιεξόδου, ενεργειακής αβεβαιότητας, διπλωματικής αναστάτωσης, γεωπολιτικών ανακατατάξεων, ανεξέλεγκτης κλιματικής κρίσης και απρόβλεπτης μετανάστευσης.
Αυτός είναι ένας βασικός λόγος για τον οποίο δεν μπορεί να υπάρξει νομοτελειακή επιστροφή στα ωραία προμνημονιακά χρόνια. Αλλος έχει να κάνει με την ευθύνη του μεταπολιτευτικού δικομματισμού για τη χρεοκοπία. Το ΠΑΣΟΚ και η Ν.Δ. έχτισαν το θηριώδες πελατειακό κράτος που βρίσκεται στη βάση της ελληνικής αντιμεταρρυθμιστικής καθήλωσης. Εχουν ανάλογη συμμετοχή στη συντήρηση της καχεξίας των θεσμών και ενός παρασιτικού καπιταλισμού που εμποδίζει την ανασυγκρότηση της παραγωγικής βάσης, τον εξορθολογισμό και τη διαφάνεια στην αξιοποίηση των κοινοτικών κονδυλίων και των δημόσιων πόρων, την καινοτομία, τον εκσυγχρονισμό του εκπαιδευτικού συστήματος.
Με αυτή την έννοια, η επανασυγκρότηση του παλαιού διπολισμού, με τη Ν.Δ. και το ΠΑΣΟΚ να ανταγωνίζονται για τη νομή της εξουσίας, μόνο επανάληψη της καταστροφής μπορεί να σηματοδοτήσει. Γιατί ούτε στη Ν.Δ. ούτε στο ΠΑΣΟΚ άλλαξε η κυρίαρχη οπτική παρά την προσχηματική αυτοκριτική που έγινε μετά τη χρεοκοπία. Ο φόβος του πολιτικού κόστους εξακολουθεί να καθορίζει τις κεντρικές αποφάσεις, η αντίληψη για το κράτος παραμένει ιδιοκτησιακή και οι μηχανισμοί ανανέωσης του πολιτικού προσωπικού δεν έχουν μετασχηματιστεί.
Επομένως, δεν ξεμπερδέψαμε με τα πολιτικά άνθη του κακού της μνημονιακής περιόδου (Χρυσή Αυγή, Καμμένοι, Λεβέντες κ.ο.κ.). Το δείχνουν ο δυναμισμός που καταγράφεται στον χώρο δεξιά της Ν.Δ., η αύξηση της επιθετικής αποχής και τα χαμηλά ποσοστά των συστημικών κομμάτων.
Ο δικομματισμός Ν.Δ. – ΠΑΣΟΚ, όπως τον ζήσαμε για δεκαετίες προ κρίσης, είναι κλινικά νεκρός, και μόνο με μηχανική υποστήριξη μπορεί να συντηρηθεί. Και επειδή νέο Ποτάμι δεν διαφαίνεται στον ορίζοντα, ούτε κουλτούρα συνεργασιών στη βάση προγραμματικών συγκλίσεων έχει αναπτυχθεί, παρά την περιπέτεια της δεκαετίας των μνημονίων, το πολιτικό αδιέξοδο είναι ορατό στο παρόν και στο προβλεπτό μέλλον, χωρίς μάλιστα να υπάρχει ισχυρός ΣΥΡΙΖΑ για να δώσει άλλοθι και εύκολες απαντήσεις για την εθνική αποτυχία.
