Γιατί είναι τόσο χαμηλοί οι μισθοί, γιατί είμαστε στην τελευταία θέση των «27», κάτω και από τη Βουλγαρία, με κριτήριο το μέσο ωρομίσθιο σε όρους αγοραστικής δύναμης; Μα γιατί περάσαμε μια υπερδεκαετή οικονομική κρίση που μας πήγε πολύ πίσω, είναι η κυβερνητική –και όχι μόνο– απάντηση. Δοκιμάστε να βάλετε στη θέση της δύο άλλες ερωτήσεις: γιατί είμαστε στην τελευταία θέση μεταξύ των «27» όσον αφορά τις τιμές κατοικίας και τα ενοίκια και τις αυξήσεις τους; Ή μία άλλη: γιατί είμαστε στην τελευταία θέση των «27» με κριτήριο το ύψος και την αύξηση των κερδών; Αν, πάλι, δυσκολεύεστε να φανταστείτε τέτοιες ερωτήσεις, δεν θα έχετε άδικο.
Αφενός γιατί, σε αντίθεση με την πρώτη, αυτές οι ερωτήσεις δεν ανταποκρίνονται στην αλήθεια. Η οικονομική κρίση δεν εμπόδισε ούτε τις αξίες γης να αναπληρώσουν τις απώλειές τους ούτε τα επιχειρηματικά και άλλα κέρδη να καλύψουν γοργά την υστέρησή τους. Βεβαίως, οι διαφορετικές τροχιές της αξίας της εργασίας και των αξιών ακινήτων και επιχειρήσεων κατ’ αρχήν πυροδοτούνται από το ίδιο το σύστημα της αγοράς. Η αγορά δεν έχει ως αποστολή να κατανέμει δίκαια τους πόρους. H αγορά μία και μόνη κατηγορία δικαιωμάτων αναγνωρίζει: τα δικαιώματα ιδιοκτησίας. Η αλήθεια είναι ότι δεν τα κατάφερε μόνη. Της στάθηκε η κυβέρνηση. Ο ανεξέλεγκτος πληθωρισμός κερδών και η παγίδευση των συλλογικών διαπραγματεύσεων ήταν δύο κεντρικοί πυλώνες αυτής της βοήθειας.
Τα περί πληθωρισμού κερδών είναι γνωστά. Οι συλλογικές διαπραγματεύσεις, πάλι, είναι κλινικά νεκρές. Για να αναβιώσουν θα έπρεπε να είχε κόστος όποια επιχείρηση αρνιόταν να έρθει σε διαπραγμάτευση, να διευρυνόταν η επεκτασιμότητα των κλαδικών συμβάσεων και να έπαυε ο κατώτατος μισθός να είναι φιλανθρωπικού χαρακτήρα. Η Ε.Ε. ορίζει ότι οι συλλογικές συμβάσεις πρέπει να καλύπτουν το 80% των μισθωτών. Στα καθ’ ημάς καλύπτουν το 15%. Ουραγοί κι εδώ…
Η γενικευμένη, ανεξέλεγκτη κερδοσκοπία παρεμποδίζει την αλλαγή οικονομικού μοντέλου.
Αποτέλεσμα είναι ότι το ένα τρίτο των μισθωτών έχει μισθό κάτω από 800 ευρώ μεικτά και το 53% έχει μεικτό μισθό έως 1.000 ευρώ, κι απ’ ό,τι μένει αφαιρείται 24% ΦΠΑ προς τιμήν της δημοσιονομικής εξυγίανσης. Ενώ τα κέρδη από 40,70% του ΑΕΠ το 2019 ανέβηκαν στο 45,10% το 2023. Υπηρετείται έτσι η ανάπτυξη; Μάλλον όχι. Η γενικευμένη, ανεξέλεγκτη κερδοσκοπία παρεμποδίζει την αλλαγή οικονομικού μοντέλου, καθώς διαχέει τα κέρδη σε κάθε «ατσίδα», ενώ η αλλαγή μοντέλου προϋποθέτει κάποιας μορφής προνομιακή ενίσχυση της κερδοφορίας τομέων υψηλής παραγωγικότητας και σύγχρονης τεχνολογίας. Και διώχνει εκτός συνόρων μεγάλο μέρος της μορφωμένης μισθωτής εργασίας, που δεν αντέχει να συνεχίσει να μένει εδώ.
Γιατί βαδίζουμε έτσι; Ισως είναι θέμα συσχετισμών δύναμης. Η μισθωτή εργασία (δυστυχώς, όχι μόνο στην Ελλάδα…) έχει περιέλθει σε δεινή θέση, τόσο σε συνδικαλιστικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο. Προς επίρρωσιν, λες, ότι τις συναινέσεις τις οικοδομεί η ανάγκη, τις επιβάλλουν οι συσχετισμοί, και γίνονται όταν το κόστος για όλους φαίνεται δυσβάστακτο αν δεν γίνουν, η αδυναμία του κόσμου της μισθωτής εργασίας έχει αντίκρυ της το χάος: τις εκρηκτικές ανισότητες. Η αντιμετώπισή τους είναι το κεντρικό στοίχημα για οποιοδήποτε άξιο λόγου πολιτικό εγχείρημα, πλέον.
