«Το πρώτο πράγμα που διάβαζαν οι πρόγονοί μας σε μια εφημερίδα ήταν η απάτη της ημέρας», μας πληροφορεί ο αθηναιογράφος Θωμάς Σιταράς στο νέο του βιβλίο «Το εγχειρίδιο του καλού απατεώνα», που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις iWrite.
Το βιβλίο φέρει τον υπότιτλο «Η εξέλιξη των “παστρικοχέριδων” μέσα από τον ελληνικό Τύπο (1832-1940)» και σε αυτό ο συγγραφέας εξερευνά τον χώρο της παρανομίας ανατρέχοντας σε δημοσιεύματα και εφημερίδες της εποχής.
Ειδικά κατά την επταετία 1928-1935, «η αστυνομία», γράφει ο Θ. Σιταράς, «μετρούσε τέσσερις χιλιάδες κλέφτες, πεντακόσιους ειδικευμένους σε υπεξαιρέσεις και χίλους απατεώνες, ενώ το λεξιλόγιο των Αθηναίων εμπλουτιζόταν καθημερινά με καινούργιες λέξεις, όπως “μπαζαδόροι”, “ραπανάκηδες”, “μανιταρτζήδες”, “κουκουλεξήδες” κ.λπ.».
Το κακό δεν περιοριζόταν στην Αθήνα. Χαρακτηριστικό είναι ένα σύντομο απόσπασμα που παραθέτει ο συγγραφέας από την τοπική εφημερίδα «Πίνδος» της Λάρισας, με έτος 1889: «Εις τον αστυνόμον μας απονέμομεν τας ευχαριστήσεις των πολιτών διά τους κόπους, ους καταβάλλει, προς καθαρισμόν της κοινωνίας από τινων καθαρμάτων, 35 περίπου αέργους και υπόπτους κατά την εβδομάδα ταύτην ανακαλύψας συνέλαβεν και απέπεμψεν της πόλεως τις τα εξ ων συνετέθησαν».
Μπορεί ο ανώνυμος αρθρογράφος να ευχαριστεί την αστυνομία, για άλλους όμως, ο πολίτης πρέπει να πάρει τον νόμο στα χέρια του. Ο συγγραφέας παραθέτει ένα απόσπασμα από τον θρυλικό «Ραμπαγά» (το πολιτικό και σατιρικό, προοδευτικό κατά τα άλλα, περιοδικό που εξέδιδαν από το 1878 ο Κλεάνθης Τριαντάφυλλος με τον Βλάση Γαβριηλίδη), με έτος 1895: «Κρούσματα λωποδυσίας ακούονται πλέον αραιά διότι οι πολίται όλοι αρματώθηκαν και οι λωποδύται τα χρειάσθηκαν, αλλ’ οι πολίται δεν πρέπει να ξεθαρρεύωνται μ’ αυτήν την λωποδυτικήν ανακωχήν. Ας έχουν όλοι το νου τους. Δεν υπάρχει καλλιτέρα αστυνομία από την άγρυπνον του πολίτου προσοχήν και καλλίτεροι κλητήρες από της εξ φωτιαίς του ρεβόλβερ. Οποιος ύποπτος σας ζητήση τη νύκτα και σε παράμερο μέρος φωτιά, φωτιά και σεις!».
Το βιβλίο παραθέτει επίσης διαφήμιση του 1890 σε αθηναϊκές εφημερίδες που πλήρωσε το «πλησίον της Βουλής κατάστημα Αγγλο-Αμερικανικών Ειδών Μ. Τ. Σουρμελή & Φίλωνος», αποκλειστικοί αντιπρόσωποι του «Αμερικανικού Εργοστασίου Smith & Wesson». Πωλούνται, λοιπόν, ρεβόλβερ «και φυσέκια», αλλά πωλούνται και «μάχαιραι σοβαρών διαστάσεων εξ Αγγλικού ξυραφοχάλυβος, με λαβάς στιβαράς και χορταστικάς».
Οπως θα δούμε τις επόμενες ημέρες, στην Ελλάδα των τελών του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα, η παραβατικότητα δεν εξαντλείται σε «πορτοφολάδες» και λωποδύτες. Υπάρχουν και οι πληρωμένοι φονιάδες, οι «μαχαιροβγάλτες» και οι «μάγκες», που όταν χτυπάνε κάποιον στο κεφάλι, μας πληροφορεί η «Εστία», μιλούν για το «δόξα πατρί»: «Να σου σκάσω μία στο δόξα πατρί, να ιδής φως ιλαρόν»…
