Είναι σαφές ότι για να επιβιώσει η Ευρωπαϊκή Ενωση θα πρέπει να εστιάσει όλες τις δυνάμεις της σε αυτόν τον σκοπό. Αυτό σημαίνει ότι οι χώρες-μέλη θα πρέπει να αποποιηθούν μεγαλύτερο μέρος της «κυριαρχίας» τους για να ενισχύσουν το σύνολο. Ομως, οι διεθνείς και περιφερειακοί κλονισμοί που απαιτούν «βαθύτερη» ένωση, είναι και η αιτία που ενισχύονται δυνάμεις που ευαγγελίζονται την επιστροφή σε ένα ανύπαρκτο, ιδεατό παρελθόν εθνικού μεγαλείου. (Αυτός ο ιός μιας επιθετικής, εθνικιστικής νοσταλγίας δεν πλήττει μόνο την Ευρώπη, ασφαλώς.)
Η Ευρώπη, λοιπόν, βρίσκεται αντιμέτωπη με έναν δύσκολο γρίφο, από τη λύση του οποίου θα εξαρτηθεί η επιβίωση της Ε.Ε., καθώς και η ασφάλεια και η ευημερία κάθε χώρας-μέλους: η Ε.Ε. πρέπει να ενώσει τις δυνάμεις της για να αντιμετωπίσει τις σημερινές προκλήσεις (από τις οικονομικές δυσκολίες της κλονισμένης παγκοσμιοποίησης έως τους πολέμους στα σύνορά της, την κλιματική κρίση και τη μετανάστευση). Αυτές οι δυσκολίες, ωστόσο, ενισχύουν τις δυνάμεις του απομονωτισμού και της διάλυσης, καθιστώντας ολοένα πιο δύσκολες τις προσπάθειες ενοποίησης.
Η Ευρώπη δεν μπορεί να εξαρτάται πια από τη Ρωσία για φθηνή ενέργεια, ούτε από τις ΗΠΑ για την ασφάλειά της.
Το αν θα προλάβει η Ε.Ε. να λάβει τα αναγκαία μέτρα πριν η πολιτική συγκυρία εντός πολλών χωρών διαμορφωθεί με τρόπο που αυτό δεν θα είναι εφικτό, εξαρτάται από τη σωστή αποτίμηση της κατάστασης, από τις κατάλληλες προτάσεις και από τη συντονισμένη και αποφασιστική δράση των χωρών-μελών και των ευρωπαϊκών θεσμών. Σε αυτά συμβάλλουν οι έρευνες και οι προτάσεις που κατέθεσαν πρόσφατα δύο Ιταλοί πρώην πρωθυπουργοί, ο Ενρίκο Λέτα τον Απρίλιο, για ένωση αποταμιεύσεων και επενδύσεων, και για νέο ευρωπαϊκό σύστημα κρατικών ενισχύσεων, και ο Μάριο Ντράγκι τον περασμένο μήνα, για την ανταγωνιστικότητα. Δεν θα μπούμε εδώ σε λεπτομέρειες των δύο μελετών, όμως, κοινό στοιχείο των προτάσεών τους είναι η συλλογική προσπάθεια και κοινά εργαλεία για να αξιοποιηθούν οι σήμερα σκόρπιες δυνάμεις των χωρών-μελών.
Για να κινητοποιηθούν οι κυβερνήσεις, χρειάζεται αυτές και οι ψηφοφόροι να καταλάβουν ότι τα πράγματα δεν μπορούν να συνεχίσουν ως έχουν. Η Ευρώπη δεν μπορεί να εξαρτάται πια από τη Ρωσία για φθηνή ενέργεια, ούτε από τις ΗΠΑ για την ασφάλειά της (όπως είχε ξεκαθαρίσει νωρίτερα ο Ντόναλντ Τραμπ). Πριν από λίγες ημέρες, ο Λέτα επισήμανε κάτι εξίσου σημαντικό και άγνωστο στο ευρύ κοινό: οι ΗΠΑ κατέχουν όλα τα τραπεζικά δεδομένα των Ευρωπαίων πολιτών και μαζί με την κυριαρχία τους στο διεθνές σύστημα πληρωμών: αυτό καθιστά την Ε.Ε. «οικονομική αποικία» των ΗΠΑ. «Μου φαίνεται περίεργο ότι όλες οι χώρες (της Ε.Ε.) σπεύδουν να αναρτήσουν την εθνική σημαία τους, αλλά την αναρτούν ως αποικίες», είπε, σε εκδήλωση της δεξαμενής σκέψης Bruegel, στις Βρυξέλλες. «Πρέπει να εργαστούμε για να ξεφύγουμε από το στάτους μιας αποικίας, στο οικονομικό σύστημα, π.χ., και να ενσωματώσουμε (τα συστήματά μας)», τόνισε. Δραματική δήλωση, σαφέστατο μήνυμα.
