Τα μετρό είναι οι πόλεις. Ή, τέλος πάντων, μία γραμμή που συνδέει τα καφέ και τα βιβλιοπωλεία, τις μεγάλες πλατείες και τα πανεπιστήμια, μέρος αναπόσπαστο της μητροπολιτικής αίσθησης. Τι θα ήταν το Παρίσι χωρίς το μετρό του Παρισιού; Το Βερολίνο χωρίς τους σταθμούς των τρένων; Τι θα φώτιζε τις νύχτες στις μεγάλες μητροπόλεις και τι θα έσπαγε την παγωνιά και την απομόνωση, αν όχι τα M και τα U, τα S και τα T, που σηματοδοτούν υπερφωτισμένα την άφιξη σ’ ένα σημείο μετάβασης;
Οι σταθμοί του μετρό είναι καταφύγια. Περπατώντας αργά τη νύχτα μέσα στην πόλη, μέσα στο πηχτό σκοτάδι, το κρύο ή τα κουνούπια, αντιμέτωπος με μία ενδεχομένως επιβλητική αρχιτεκτονική, με τα κλειστά καταστήματα και το νυχτερινό πλήθος που δεν σε περιλαμβάνει μπορεί να νιώθεις ανοίκεια. Οι πόλεις τα βράδια είναι στοιχήματα που δεν ξέρεις πώς θα βγουν. Μπορεί τα φώτα τους, τα νυχτερινά καφέ, τα θέατρα, οι παγωμένες γέφυρες, οι λεωφόροι, οι φιλαρμονικές να γίνουν πύλες εισόδου στη μαγεία της νύχτας, μπορεί και όχι. Το μετρό επιτελεί μία ταπεινή λειτουργία. Σε πάει σπίτι. Το μετρό αλλάζει το θέμα.
Η κάθοδος σε γειώνει. Αφήνεις πίσω σου το θέαμα, τα δίχτυα που σού ρίχνει η πόλη να σε πιάσει. Τα σκαλιά του μετρό μυρίζουν άσχημα, στην πορεία θα σού μιλήσουν άστεγοι ή καλλιτέχνες ζητώντας συνδρομή. Θα δεις τρελούς. Μπορεί να πωλούνται εφημερίδες-η γοητεία τους είναι η πεζότητά τους. Θα σε βρουν αφίσες διαφημίσεων, μυρωδιές από ταπεινά φαγητά ή καφέ και ένας γερός φωτισμός που επιτρέπει τη σύνδεση με το βιβλίο σου και προοικονομεί την επιστροφή στο σπίτι, το γύρισμα της πλάτης στο σκοτάδι της πόλης και την αχανή έκταση των ερεθισμάτων της. Είναι μία μικρή δημόσια θαλπωρή που δεν κρίνει και δεν αποκλείει. Τα μετρό το βράδυ σού δείχνουν σε ποιους πραγματικά απευθύνονται τα μεγάλα κέντρα: στους νέους στην ψυχή, τους περίεργους, τους παράξενους και τους μοναχικούς.
Λυπάμαι αυτούς που δεν σαγηνεύονται από τις πόλεις με αποτέλεσμα να μην τους λέει τίποτα το όνομα του σταθμού, να μην συγκινούνται στη θέα ενός υπερυψωμένου φωτεινού γράμματος στο σκοτάδι. Μπορεί να βλέπουν το μετρό σαν αναγκαίο κακό- μία μονότονη επανάληψη λογαριασμών, υποχρεώσεων και αναμνήσεων, το μυαλό που περπατάει πάνω στους ίδιους χιλιοπατημένους δρόμους. Όμως, γίνεται να χρησιμοποιήσεις το μετρό για να ξεφύγεις από τον εαυτό σου. Για ν’ απολαύσεις μία βαθύτατα αστική συνθήκη: υπάρχεις δημόσια και κανείς δεν σού απευθύνεται.
Αυτό που άλλους τους τρομάζει για κάποιους είναι απολύτως απελευθερωτικό. Σε αντίθεση με το ταξί που πλέον σού λέει τ’ όνομά σου λόγω της εφαρμογής, σε αντίθεση με το ανόητο ιδιωτικό σου αυτοκίνητο που είναι μία προέκταση του σπιτιού σε ρόδες, το μετρό σε αγνοεί, έχει την απεύθυνση του δημόσιου σταδίου, του πολυσύχναστου μπαρ, της κεντρικής πλατείας, της διεθνούς βιβλιοθήκης του μεγάλου πανεπιστημίου. Το βράδυ μπορείς ακόμη και να χαθείς στο μετρό, πώς αλλιώς θα μάθεις την πόλη; Φυσικά, μπορεί κανείς να πιστεύει πως δεν έχει αξία να ξέρεις τις μεγάλες πόλεις, δεν σού προσφέρει τίποτα να χάνεσαι σε κρύους δρόμους παρατηρώντας τα παράθυρα ή τις πόρτες, αλλά εγώ έχω άλλη άποψη.
Τα ονόματα των σταθμών μού φέρνουν ένα μικρό σκίρτημα. Όταν βγήκα πρώτη φορά στην Ακρόπολη ή στον Πειραιά σκεφτόμουν «Ακρόπολη», «Πειραιάς». Μερικές φορές στο Θησείο σκέφτομαι τον Μένη Κουμανταρέα, υποθέτω λόγω της Κυρίας Κούλας. Στην Ομόνοια τον Γιώργο Σεφέρη, αλλά και στο Σύνταγμα.
Οι πόλεις είναι τρομακτικές στο μεγαλείο τους. Μάς υπερβαίνουν, αδιαφορούν. Υπήρχαν πριν από εμάς και θα υπάρχουν κι αργότερα, αφού καλά καλά θα έχουν καταπιεί τη ζωή μας. Και, νομίζω, γι αυτό χαζεύει κανείς το κινητό, περιοδικά με γυαλιστερό εξώφυλλο, πάγκους με ζεστό φαγητό και τα καθησυχαστικά πλακάκια των σταθμών που παραπέμπουν σε μπάνιο, πισίνα ή δημόσιο λουτρό ή δημιουργούν την αίσθηση της ασφάλειας, της προστασίας από την υγρασία και τα τρωκτικά. Ξέρουμε πως σ’ έναν ταπεινά κοσμοπολίτικο, αναπόφευκτο δημόσιο χώρο με τεχνητό φωτισμό η πόλη χωνεύει την καθημερινότητα των κατοίκων της.
