Μέσα στο κλίμα μιζέριας και πολιτικού αδιεξόδου, στην Ελλάδα τον τελευταίο μήνα συνέβη κάτι αναπάντεχα ειρηνικό, γαλήνιο και ουσιαστικό: η διαδικασία εκλογής νέου Προέδρου στο ΠΑΣΟΚ. Ήταν μια πολιτική διεργασία πολιτισμένη, με χαμηλούς τόνους, με πολιτικό περιεχόμενο και χωρίς σημαντικές παραφωνίες, τεχνικές δυσκολίες ή παρατράγουδα. Εξασφάλισε δωρεάν θετική δημοσιότητα και μεγάλη ορατότητα στο ΠΑΣΟΚ και, κυρίως, υπενθύμισε σε ένα απογοητευμένο ελληνικό εκλογικό σώμα ότι, κοιτάξτε, γίνεται. Ένα ελληνικό κόμμα μπορεί να αλλάξει ηγεσία χωρίς να αυτοεξευτελιστεί, να συνθλιβεί και να αυτοκαταστραφεί. Αυτό ήταν από μόνο του κέρδος (για τη χώρα) και ασφαλώς κέρδος για το ΠΑΣΟΚ. Ο κόσμος είδε ένα κόμμα να διοργανώνει εκλογές για την αλλαγή Προέδρου, και είδε και ένα άλλο κόμμα να διοργανώνει εκλογές για την αλλαγή Προέδρου. Είδε πώς τα έκανε το ένα, και πώς τα έκανε το άλλο. Κι η διαφορά ήταν χαώδης.
Ωστόσο για πολλές και πολλούς από τους συμμετέχοντες στη διαδικασία, σήμερα, λίγες ώρες πριν από την επαναληπτική ψηφοφορία, υπάρχει η αίσθηση μιας χαμένης ευκαιρίας. Παρ’ όλο που οι υποψηφιότητες του Παύλου Γερουλάνου και της Άννας Διαμαντοπούλου, των άλλων δύο υποψηφίων που σημείωσαν μεγάλα ποσοστά, ήταν αρκετά διαφορετικές μεταξύ τους, είχαν εντούτοις κάποιες ουσιαστικές, μεγαλύτερες διαφορές από τις υποψηφιότητες των δύο που τελικά πέρασαν στο δεύτερο γύρο. Αφενός, απευθύνονταν σε ένα διαφορετικό κομμάτι του ΠΑΣΟΚ και του ευρύτερου κεντρώου χώρου από αυτά που στήριξαν τους άλλους δύο. Ένα κομμάτι που, για πολλούς, θα ήταν χρήσιμο και επωφελές να πάρει τον έλεγχο του κόμματος. Αφετέρου, όμως, επειδή είναι καινούργιοι. Κάθε φορά που εκλέγεται νέος Πρόεδρος σε ένα κόμμα (με μια υγιή και φυσιολογική διαδικασία, τουλάχιστον), ακολουθεί ένα αυτόματο “election bump”, ένα αυθόρμητο άλμα στις δημοσκοπήσεις. Το κόμμα, πριν ο νέος ηγέτης ή η νέα ηγέτιδα κάνει οτιδήποτε, τσιμπάει κάμποσες μονάδες, καθώς οι ψηφοφόροι προβάλλουν στη νέα ηγεσία τις προσδοκίες και τις ελπίδες τους. Το ίδιο είχε γίνει όταν εξελέγη ο Κυριάκος Μητσοτάκης στην ηγεσία της Νέας Δημοκρατίας, το ίδιο είχε γίνει όταν η Φώφη Γεννηματά είχε εκλεγεί στην ηγεσία του ΠΑΣΟΚ, το ίδιο έγινε και όταν ο Νίκος Ανδρουλάκης εξελέγη Πρόεδρος το 2021. Σχεδόν σίγουρα το ίδιο θα γινόταν αν εκλεγόταν Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ ο Παύλος Γερουλάνος ή η Άννα Διαμαντοπούλου. Βεβαίως, το αν στη συνέχεια θα κατάφερναν να κατοχυρώσουν αυτό το κέρδος (και, παράλληλα, να ελέγξουν το κόμμα, να στήσουν το επιτελείο τους και να οργανώσουν την αντιπολιτευτική τους στρατηγική αποτελεσματικά) δεν είναι καθόλου βέβαιο, αλλά αυτοί οι δύο σίγουρα θα είχαν αυτό το πρώτο σπρώξιμο, αυτή την πρώτη περίοδο χάριτος.
Οι δύο υποψήφιοι που πέρασαν στον αυριανό δεύτερο γύρο, δεν θα έχουν καμία περίοδο χάριτος. Ο ένας, εξ ορισμού, είναι ο ίδιος Πρόεδρος που ήταν και πριν. Αν κερδίσει ξανά ο Νίκος Ανδρουλάκης, θα έχει κατοχυρώσει την ισχύ του και το έλεγχό του στο κόμμα μετά από μια διαφανή και δημοκρατική διαδικασία, όπως ακριβώς περίμενε ότι θα γίνει, όταν πήρε την πρωτοβουλία να ξεκινήσει τη διαδικασία της εκλογής. Αλλά θα είναι ο ίδιος. Θα πρέπει να ξεκινήσει την προσπάθεια της δημοσκοπικής ανόδου από το σημείο που είχε ήδη φτάσει το κόμμα, χωρίς “bumps” ή περιόδους χάριτος.
Ο δε άλλος υποψήφιος, μολονότι θα είναι ένα καινούργιο πρόσωπο στην ηγεσία, έχει κάποια άλλα, σοβαρά ντεζαβαντάζ. Η υποψηφιότητα του Χάρη Δούκα ήταν μια αμφιλεγόμενη και αρκετά προβληματική υποψηφιότητα εξαρχής, για λόγους άσχετους με το περιεχόμενό της ή τα χαρακτηριστικά του ανθρώπου, αλλά απλά επειδή ο κ. Δούκας είναι ο 55ος Δήμαρχος της Αθήνας, της πρωτεύουσας της Ελλάδας. Κι εδώ θα μου επιτρέψετε να κάνω μια παρένθεση για να σας μιλήσω για το πεπρωμένο.
Πώς τα φέρνει η ζωή; Πόσο έρμαια είμαστε όλες και όλοι στα καπρίτσια της μοίρας; Μικρές λεπτομέρειες της καθημερινότητας επηρεάζουν το μέλλον της ανθρωπότητας, τον ρου της ιστορίας. Αν το τηλεπαιχνίδι του Τραμπ δεν είχε γίνει επιτυχία, αν στη Γουχάν είχαν πάρει πιο σοβαρά το νέο ιό αμέσως, αν ο Μεγάλος Περίπατος δεν είχε γίνει όπως έγινε, αν η αποχή στις δημοτικές εκλογές το 2023 στην Αθήνα δεν ήταν 70%, αν δεν είχε γίνει τότε debate, τα πράγματα σήμερα που μιλάμε θα ήταν εντελώς διαφορετικά στον κόσμο μας. Κλείνει η παρένθεση.
Ο κύριος Δούκας, λοιπόν, έχει δηλώσει ότι δεν θα εγκαταλείψει το Δήμο της Αθήνας. Ότι θα συνεχίσει να είναι δήμαρχος, και ότι ταυτόχρονα θα είναι και Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ. Αυτό είναι προβληματικό για δύο λόγους. Πρώτον, το μήνυμα που στέλνει στους ψηφοφόρους με αυτό τον τρόπο ο υποψήφιος δεν είναι ένα μήνυμα στοχοπροσήλωσης, επαγγελματισμού και, τελικά, σεβασμού στο θεσμικό ρόλο που διεκδικεί να υπηρετήσει. Ο κ. Δούκας ανέλαβε Δήμαρχος Αθηναίων πριν από 285 ημέρες, και σε αυτό το διάστημα έθεσε υποψηφιότητα και για Πρόεδρος της ΚΕΔΕ (μολονότι αρχάριος), και για Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ. Είναι λίγο σαν να διορίζεις κάποιον σε μια σημαντική θέση και αυτός αμέσως να αρχίζει να κάνει αιτήσεις και για άλλες θέσεις. Τι καταλαβαίνει ο ψηφοφόρος από μια τέτοια πρεμούρα; Τι θα περιμένουν οι δημότες της Αθήνας από το δήμαρχό τους, αν χάσει αύριο; Να θέσει υποψηφιότητα για την ηγεσία οποιουδήποτε άλλου φορέα ψάχνει για Πρόεδρο; Του ΣΥΡΙΖΑ; Των ΗΠΑ; Της Χεζμπολάχ; Αυτό, θα πει κανείς, δεν είχε σημασία για τους χιλιάδες πολίτες που έστειλαν το Χάρη Δούκα στο δεύτερο γύρο -και θα είχε δίκιο. Έχει, όμως, σημασία για κάποιους από τους υπόλοιπους. Το πιο χαρακτηριστικό red flag των αποτελεσμάτων του πρώτου γύρου ήταν το ότι στην Αττική ο κ. Δούκας ήρθε τέταρτος. Στην Αθήνα, οι πολίτες έκριναν δυο άλλους υποψηφίους καταλληλότερους για Προέδρους του ΠΑΣΟΚ από το δήμαρχό τους. Αυτό είναι το ένα.
Το άλλο είναι ότι ο Δήμος της Αθήνας δεν είναι ένας εύκολος δήμος. Δεν είναι side hustle. Δεν είναι επάγγελμα της gig economy, να το κάνεις λίγες ώρες την ημέρα με το παπάκι. Μα, θα πει κανείς, και ο Ανδρουλάκης ήταν ευρωβουλευτής για ένα διάστημα μετά την εκλογή του. Αλλά δεν είναι το ίδιο. Ένας ευρωβουλευτής μπορεί κάλλιστα να είναι αργόμισθος, να μην πολυ-πατάει (με κόστος στις απολαβές του) χωρίς να προκαλέσει κανένα ρήγμα στο ευρωπαϊκό στερέωμα -σάμπως οι ευρωβουλευτές μας που πάνε εκεί κάνουν τίποτε; 1 στους 4 ευρωβουλευτές κάνουν και άλλες αμοιβόμενες δουλειές παράλληλα. Αλλά ο δήμος της Αθήνας είναι κανονική δουλειά. Και δεν είναι μόνο αυτό: είναι και από τις πιο τοξικές πολιτικές θέσεις στην Ελλάδα. Ο δήμαρχος της Αθήνας ακούει τα σχολιανά του για οτιδήποτε παει στραβά στη μεγαλύτερη και σημαντικότερη πόλη της Ελλάδας, ακόμα και για πράγματα για τα οποία δεν έχει καμία αρμοδιότητα ή ευθύνη. Και στην Αθήνα πάνε πάρα πολλά στραβά, συνέχεια. Κανένας δήμαρχος του 21ου αιώνα δεν έχει μείνει αλώβητος από αυτή τη φθορά -όλοι βγήκαν με την δημόσια εικόνα τους τσαλακωμένη και το πολιτικό τους κεφάλαιο σε μεγάλο βαθμό σπαταλημένο. Το να διοικείς τον δυσκολότερο δήμο της χώρας, τρώγοντας όλη αυτή την πολιτική φθορά, ενώ ταυτόχρονα προσπαθείς να ελέγξεις ένα κόμμα με τις ιδιομορφίες, το φορτίο, τις προσωπικότητες και τις αγκυλώσεις που έχει το ΠΑΣΟΚ, χωρίς μάλιστα εμπειρία στο παιχνίδι της πολιτικής, δεν είναι απλά δύσκολο. Φαντάζει εντελώς αδύνατο. Και αυτή η φθορά για τον κ. Δούκα θα αρχίσει από τη Δευτέρα, κιόλας.
Οπότε όποιος κι αν εκλεγεί Πρόεδρος αύριο στο ΠΑΣΟΚ μετά από μια θαυμάσια, θετική δοκιμασία, θα έχει μια ανηφόρα μπροστά του, μια δύσκολη μάχη από τη Δευτέρα κιόλας. Η συγκυρία είναι εξαιρετικά ευνοϊκή: η κυβέρνηση φθείρεται μοναχή της με μεθοδικότητα και συνέπεια, ο ΣΥΡΙΖΑ αυτοαποσυντίθεται με ολοένα και πιο ευφάνταστους και διασκεδαστικούς τρόπους. Το πεδίο είναι δύσκολο, μα ανοιχτό. Αν ο κ. Ανδρουλάκης εκλεγεί, θα πρέπει να κάνει γρήγορα βαθιές αλλαγές στο κόμμα, και να τις εξηγήσει με σαφήνεια και σε όλον αυτό τον κόσμο που συμμετείχε στη θαυμάσια διαδικασία, για να δείξει ότι έλαβε τα πολλαπλά μηνύματα, τα κατάλαβε και, με αυτή τη φρέσκια εντολή, μπορεί στην τριετία που μεσολαβεί μέχρι τις επόμενες εκλογές να διευρύνει το κόμμα όπως δεν το διεύρυνε την προηγούμενη τριετία. Αν ο κ. Δούκας εκλεγεί, θα πρέπει να κάνει πρώτα κάτι άλλο: να παραιτηθεί από το Δήμο της Αθήνας.
