Αδόκιμος ο τίτλος; Αφορμή για το σημερινό μου κείμενο έδωσαν ορισμένα επιθετικά σχόλια στο Χ (πρώην Twitter). Στέλεχος κόμματος που βρίσκεται στην περιδίνηση πολιτικής εξαΰλωσης και αυτοαπαξίωσης θέλησε να με κατακεραυνώσει γράφοντας ειρωνικά για τους «μάγκες του ΥΠΕΞ». Αλλος εκ των τουιτικών (Χ) κηνσόρων της εξωτερικής μας πολιτικής, οιονεί μύστης των απόκρυφων, κατονομάζει απειλών τους διπλωμάτες εκείνους που κατέχοντας κρίσιμες θέσεις μετέχουν της διαδικασίας διαμόρφωσης και άσκησης της πολιτικής μας. Οπως πολλοί άλλοι καθημερινά θυμωμένοι. Πολύ θυμωμένοι.
Αφυπηρέτησα πριν από αρκετά χρόνια. Παραμένω εκτός, συνεπής στην απόκρουση τιμητικών προτάσεων επιστροφής. Οι εν ενεργεία κρατικοί λειτουργοί δεν μπορούν να απαντήσουν. Υποχρέωσή μου είναι, θεωρώ, να ξεκαθαρίσουμε ορισμένα πράγματα. Κατ’ αρχήν, η ευθύνη (υπευθυνότητα) που διακρίνει τον κρατικό λειτουργό – διπλωμάτη δεν έχει ημερομηνία λήξης. Οπως και ο όρκος που δώσαμε ως νεαροί ακόλουθοι στο νεοκλασικό της Βασιλίσσης Σοφίας. Κάποιοι με υπερβολική αυτοπεποίθηση, που στη δύσκολη διαδρομή δεν επιβεβαιώθηκε. Αλλοι, τότε στα πρώτα μεταδικτατορικά χρόνια, με δέος για τον βηματισμό μας στη Διπλωματική Υπηρεσία. Η υπευθυνότητα δεν λήγει την ημέρα που το υπουργείο, ξερά, στεγνά και απρόσωπα, σε πληροφορεί ότι «σας ευχαριστούμε για τις υπηρεσίες σας…». Στους «επί τιμή» υπενθυμίζει την ευθύνη που κουβαλάμε στους ώμους μας. Το χρέος παραμένει. Η σύνεση επιβάλλει την ακρίβεια στον δημόσιο λόγο των απόμαχων διπλωματών και στρατιωτικών. Τα συνηθισμένα πυροτεχνήματα δεν αποτελούν κριτήριο ορθής αξιολόγησης ή πατριωτισμού. Η αίσθηση του μέτρου που στηρίζεται στη γνώση είναι το πειστικότερο μέσο.
Στο υπουργείο Εξωτερικών δεν διαλέγουμε λέσχη πολιτικού διαλογισμού συμβατικού ή υπερβατικού, ούτε προσχωρούμε σε δόγματα και προκατασκευασμένες ετικέτες. Δεν έχομε σχολές ρεαλιστών, ουτοπιστών, στρουκτουραλιστών, ντετερμινιστών, βολονταριστών, εκσυγχρονιστών, αναθεωρητικών ή ρομαντικών. Προοδευτικών ή οπισθοδρομικών. Δεν υπάρχει κατάταξη σε μαλακούς ή σκληρούς, σε στεγνούς ή γλαφυρούς, σε σκληρούς ή ήπιους. Σε ανένδοτους, ενδοτικούς, εθνικιστές, υπερεθνιστές και διεθνιστές. Οπως παντού, έτσι και στο ΥΠΕΞ υπάρχουν οι άριστοι που διακρίνονται, οι καλοί και οι άλλοι. Η τελική επιβεβαίωση της 35χρονης πορείας είναι δρόμος μεγάλων αποστάσεων με πολλές ανηφόρες, δοκιμασίες, αλλά και με μοναδική ηθική ικανοποίηση. Την επιβράβευση της εκπλήρωσης του καθήκοντος. Απαιτεί πίστη, χαρακτήρα και αντοχή.
Δεν αποφεύγω την πολιτική/παραταξιακή διάσταση. Και εμείς έχομε το δικαίωμα σε πολιτικές/κομματικές πεποιθήσεις και προτιμήσεις. Τις εκφράζουμε στην κάλπη, όχι στους διαδρόμους. Αρνητικά συμπτώματα που εμφανίστηκαν κατά καιρούς και στο ΥΠΕΞ εξαφανίστηκαν στη συνέχεια. Επιβεβαιωμένης μετριότητας καιροσκόποι οι συνήθεις «λαβαροφόροι» κήρυκες της κομματικής ορθοφροσύνης. Υπηρετούμε την εθνική πολιτική των διαδοχικών κυβερνήσεων που έχει προηγουμένως εγκριθεί με τη λαϊκή ψήφο και επικυρωθεί με την ψήφο εμπιστοσύνης στη Βουλή. Κατά κανόνα στην πρώτη γραμμή, όπως και η συντριπτική πλειονότητα των ευσυνείδητων στελεχών και υπαλλήλων όλων των κλάδων του ΥΠΕΞ. Χωρίς αυτούς δεν μπορεί να ορθοποδήσει το υπουργείο. Με ισχνό προϋπολογισμό και περιορισμένα μέσα, όπως πρόσφατα επισήμανε στο άρθρο του στις 15.9 ο διευθυντής της «Κ». Καταγράφοντας στην πορεία, ως έχομε υποχρέωση υπηρεσιακώς και όχι μέσω των ΜΜΕ –το σκοτεινό ή με ημίφως Διαδίκτυο ευτυχώς τότε δεν υπήρχε–, τις θέσεις και διαφωνίες μας όταν χρειάζεται. Υποβάλλοντας ως έσχατο μέσο διαφωνίας ή ανάληψης ευθύνης την παραίτησή μας όταν αυτό επιβάλλουν η ευθύνη και η συνείδηση.
Η ευθύνη και η συμβολή μας στα θετικά και στα αρνητικά δεν υπολείπεται της πολιτικής ηγεσίας. Αλλεργία μού προκαλούν επικλήσεις του τύπου «πρόκειται για πολιτική απόφαση». Καταξιωμένοι πολιτικοί, υπουργοί Εξωτερικών, διαφορετικών κυβερνήσεων, άκουγαν και υπολόγιζαν χωρίς να δυσανασχετούν τις θέσεις και αντιρρήσεις ενός διπλωμάτη. Υπήρξαν όμως και υπάρχουν εξαιρέσεις. Λάθος κάνουν οι υπηρεσιακοί παράγοντες και οι πολιτικοί προϊστάμενοι όταν προαποφασίζουν για τη θεραπεία αγνοώντας το πρόβλημα. Εχουν, διατείνονται, τη δική τους προσωπική «άποψη». Οπως σε λάθος και ολισθηρό δρόμο βρίσκονται οι παντογνώστες θυμωμένοι δημόσιοι κατήγοροι που με φθόνο απαξιώνουν το υπουργείο Εξωτερικών και τους κρατικούς λειτουργούς – διπλωμάτες. Κάνουν άδικη κριτική. Προσφεύγουν στην εμπαθή αποστροφή «…τι κάνουν οι διπλωμάτες μας» ή στο απολίθωμα «κοιμάται η διπλωματία μας». Πρόσφατα, δε, με προβολή της προειδοποιητικής απειλής «σας παρακολουθούμε…». Με αβάσταχτη ελαφρότητα αμφισβητούν την ικανότητα, κυρίως όμως τη βούληση ενός ή μιας κρατικού λειτουργού να υπερασπισθεί αποτελεσματικά και με αυταπάρνηση τις «εθνικές κόκκινες γραμμές».
Το κείμενο αυτό σκοπό δεν έχει να στηρίξει τα πρόσωπα πίσω από τις πολιτικές. Ο υπογράφων, άλλωστε, όταν απαιτείται τις κρίνει, επικρίνει, προτείνει ή υιοθετεί στις φιλόξενες σελίδες της «Κ» με ευκρίνεια και μέτρο. Εύχομαι εντούτοις να δώσει αφορμή για έναν διαφορετικό ορίζοντα σκέψης στους ποικίλων μεν κινήτρων, ευκρινών δε στόχων οργισμένους αμφισβητίες.
*Ο κ. Αλέξανδρος Π. Μαλλιάς διετέλεσε πρέσβης της Ελλάδας σε Ουάσιγκτον, Τίρανα και Σκόπια.
