Το 1748, στο Μιλάνο, κυκλοφόρησε ένας τόμος που πολύ γρήγορα απέκτησε τεράστια δημοτικότητα. Τίτλος του, «Εγχειρίδιο ανάλυσης για χρήση της ιταλικής νεολαίας». Ηταν ένα από τα πρώτα βιβλία μαθηματικού λογισμού, γραμμένο στην ιταλική γλώσσα και όχι στα λατινικά, που κυριαρχούσαν τότε στα επιστημονικά συγγράματα.
Συγγραφέας του ήταν μια Ιταλίδα μαθηματικός, η Μαρία Γκαετάνα Ανιέζι. Την ύπαρξή της πληροφορήθηκα από ένα άλλο βιβλίο, που κυκλοφόρησε στη χώρα μας μόλις την προηγούμενη εβδομάδα: «Γυναίκες μαθηματικοί στο περιθώριο της Ιστορίας» (εκδ. Μεταίχμιο) του Δημήτρη Χασάπη, καθηγητή μαθηματικών στο ΕΚΠΑ.
Η Ανιέζι, λοιπόν, γράφει ο Δημ. Χασάπης, «ήταν η πρώτη γυναίκα που έγραψε βιβλίο μαθηματικών και η πρώτη γυναίκα η οποία διορίστηκε μερικά χρόνια αργότερα καθηγήτρια μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια. Το βιβλίο της Ανιέζι εγκωμιάστηκε από τη Γαλλική Ακαδημία, η οποία το αξιολόγησε ως “την πιο ολοκληρωμένη και καλύτερα γραμμένη πραγματεία”».
Η συνέχεια είναι ακόμα πιο ενδιαφέρουσα. Οπως μας πληροφορεί ο Δημ. Χασάπης, ο Γάλλος μαθηματικός Ζαν Ετιέν Μοντουκλά (ο οποίος το 1758 συνέγραψε μία από τις πρώτες ιστορίες των μαθηματικών) εξέφρασε την έκπληξή του, καθώς «ένα άτομο γυναικείου φύλου, που είναι τόσο λίγο πλασμένο ώστε να εξοικειωθεί με τις κατακτήσεις των επιστημών, έχει διεισδύσει τόσο βαθιά σε όλες τις όψεις της ανάλυσης, είτε τις συνηθισμένες είτε τις υπερβατικές». Με άλλα λόγια, η κριτική του Μοντουκλά είναι θετική – μέσα στον ασυνείδητο (τότε), κατεστημένο σεξισμό του.
Ανάλογα, ο Καντ αισθάνεται αποτροπιασμό και μόνο στην ιδέα μιας γυναίκας που ασχολείται με τα μαθηματικά: «Οποια γυναίκα το κάνει παύει να είναι γυναίκα και γίνεται άνδρας, και μάλιστα με μούσι. Γι’ αυτό η γυναίκα δεν θα μάθει ποτέ γεωμετρία, ούτε θα διδαχτεί τίποτα από την αρχή του αποχρώντος λόγου και τη μοναδολογία».
Η προκατάληψη συνεχίζεται και τον 19ο αιώνα, ειδικά αφότου η Ρωσίδα Σοφία Κοβαλέφσκαγια (γνωστή και ως Σόνια Κοβαλέφσκι) διαπρέπει ως πανεπιστημιακή καθηγήτρια μαθηματικών. Ο Στρίντμπεργκ θεωρεί πως είναι «τερατώδες φαινόμενο», ενώ ο Γερμανός νευρολόγος Πάουλ Τζούλιους Μέμπιους τη χαρακτηρίζει «αποτέλεσμα εκφυλισμού».
Εννοείται ότι το μαθηματικό έργο της Ανιέζι πέρασε στην αφάνεια. Οπως και πολλών άλλων γυναικών μαθηματικών. Ο Δημ. Χασάπης αναλαμβάνει να φέρει στο φως για το ελληνικό κοινό τις πολλές περιπτώσεις γυναικών που έγραψαν Ιστορία στα μαθηματικά. Το βιβλίο του είναι διάστικτο από συναρπαστικές ιστορίες και μίνι βιογραφίες σπουδαίων επιστημόνων, που θα μας απασχολήσουν αυτή την εβδομάδα.
