Ο μαθηματικός ∆ημήτρης Χασάπης, συγγραφέας του βιβλίου «Γυναίκες μαθηματικοί στο περιθώριο της Ιστορίας», που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, ξεκινά την αφήγησή του με το όνομα της Υπατίας, ως πρώτης γυναίκας μαθηματικού για την οποία έχουμε αξιόπιστη γνώση.
Η Υπατία επέζησε μέσα στον χρόνο διότι έχουμε αφηγήσεις γι’ αυτήν και, βέβαια, το τέλος της υπήρξε τραγικό, καθώς δολοφονήθηκε άγρια στις αρχές του 5ου αιώνα από φανατικούς χριστιανούς, υπό την καθοδήγηση του επισκόπου Αλεξανδρείας και μετέπειτα αγίου Κυρίλλου.
Ωστόσο, ο συγγραφέας κάνει ένα άλμα δύο γενιές πριν από την Υπατία όταν, και πάλι στην Αλεξάνδρεια, έζησε μια άλλη μαθηματικός, για την οποία ξέρουμε ελάχιστα πράγματα. Το όνομά της ήταν Πανδροσίων, ανταγωνίστρια μάλλον του μαθηματικού και μηχανικού Πάππου του Αλεξανδρινού.
Στο έργο του «Συναγωγή», το μεγαλύτερο μέρος του οποίου φυλάσσεται στο Βατικανό, ο Πάππος σχολιάζει εκτεταμένα ορισμένα από «τα σπουδαιότερα μαθηματικά ευρήματα της αριθμητικής και της γεωμετρίας του αρχαίου ελληνικού κόσμου», ενώ το τρίτο βιβλίο της «Συναγωγής» αφιερώνεται στην «κρατίστη Πανδροσίωνα» και στο περίφημο πρόβλημα του διπλασιασμού του κύβου, «ένα από τα άλυτα προβλήματα των μαθηματικών της ελληνικής αρχαιότητας».
Το ενδιαφέρον είναι ότι μέσα από τις αλλεπάλληλες μεταγραφές και μεταφράσεις της «Συναγωγής», προέκυψε ένα σοβαρό λάθος: η αφιέρωση στην Πανδροσίωνα άλλαξε και έγινε «στον κράτιστον Πανδρόσιον». «Για τους μεταγραφείς και τους μεταφραστές, ήταν αδιανόητο να είναι μαθηματικός μια γυναίκα».
Ο Πάππος, βέβαια, ήξερε πως αναφερόταν σε γυναίκα μαθηματικό, για την οποία, όπως γράφει ο Δημ. Χασάπης, είχε ελάχιστα κολακευτικά σχόλια να της αφιερώσει. Ο τόνος του είναι ηθικοδιδακτικός και, επί της ουσίας, χαρακτηρίζει τα μαθηματικά της Πανδροσίωνος «αδαή».
Κατά τον συγγραφέα, όμως, «από τα σχόλια του Πάππου στη “Συναγωγή” του καταλαβαίνουμε ότι η Πανδροσίων προσέγγιζε τα γεωμετρικά προβλήματα με έναν ιδιαίτερα καινοτόμο τρόπο και πως οι μέθοδοί της ήταν μάλλον πρωτοποριακές για την εποχή εκείνη. Παράλληλα, από τις παρατηρήσεις του Πάππου αποκτάμε μια εικόνα για τη διδακτική δραστηριότητα της Πανδροσίωνος. Από τα άρθρα και τις αντωνυμίες που χρησιμοποιεί ο Πάππος συμπεραίνουμε ότι οι μαθητές της ήταν άνδρες στους οποίους δίδασκε μαθηματικά, πιθανόν σε δημόσιο χώρο».
Δεν έχει επιβιώσει κανένα σύγγραμμα της Πανδροσίωνος, η φήμη της ουσιαστικά διαγράφηκε μετά τα μέσα του 4ου αιώνα και ο Δημ. Χασάπης κλείνει την αναφορά του σε εκείνη ως εξής: «Μπορούμε όμως, ίσως ελαφρώς αυθαιρετώντας, να ισχυριστούμε ότι η “πρώτη γυναίκα μαθηματικός” ήταν η Πανδροσίων και όχι η Υπατία, η οποία όχι μόνο δεν κατέκτησε μια θέση στην ιστορία των αρχαιοελληνικών μαθηματικών, αλλά παραχαράχθηκε η ταυτότητά της και ξεχάστηκε η συνεισφορά της».
